XXI векте чурттап турар болганывыста, уругларывыстың холундан гаджеттерни, телефоннарны ап кааптып шыдавас бис. Бодум уруг­ларымның үлегер-чижээнге интернет оларның чуртталгазының адырылбас кезээ апарганын хүн бүрүде эскерип турар мен. Бети дизе, класс бүрүзү вайберде бөлүктерлиг, оон шупту медээлерни көрүп ап турар. А пандемия үезинде интернет улуг-даа, бичии-даа кижилерниң чуртталгазында адырылбас кезээ апарган. Школачы уруглар хамаанчок, 1,5-2 харлыг чаштар безин интернеттен мультфильмерни көрүп орар үеде чурттап турар бис. Ындыг болганда, уруг-дарыывыска айыыл чок интернетти тургузары негеттинип келген. Ооң дугайында ам база кысказы-биле чугаалажып көрээлиңер.
Интернетти уругларга айыыл чок болур кылдыр чүнү кылза экил? Маңаа уруг чаш турда-ла, холунга гаджетти тудуп алгаш, интернетке хамаа­рылгалыг базымнарны кылып турда, өөредип эгелээри чугула. Ооң-биле кады ада-ие база белен болуру чугаажок. Бир дугаарында, уругга интернеттиг гаджетти холунга тутсуп тура, чүнү базып болурун, чүнү хоржок дээрзин билиндирер. Чаш уруг ону чүгле оюн кылдыр эвес, а айыылдыг талазын база билген турары албан.
А школачы назылыг уругларывыска интернетке боттарының дугайында медээлер биживезин чагып сургаар. Ол дээрге, чурттап турар чери, телефонунуң дугаары, хүн чуруму дээш оон-даа өске. Интернет таварыштыр эш-өөр-биле ужуражып болбас дээрзин сагындырар. Оларны бажыңынче чалап болбас. Билдингир болуру-биле, ындыг таварылгаларда чаш кижини азы бажыңны оорлап болурунуң дугайында чедимчелиг чугаа­лаар. Оон аңгыда уругларыңар чүнү сонуургап турар-дыр, ону билген турар ужурлуг силер. Уругларыңар интернетке олурда, үргүлчү хайгаарап туруңар. Ынчан ооң кандыг сайтылар кирип турарын хынап болур.
А. НАН-ХОО.
#безопасныйинтернет #тыванын_аныяктары
Чурукту Интернеттен алган