Ноябрьның сөөлгү дыштаныр хүнүнде Иелер байырлалын бүдүн чуртка демдеглеп эрттирген. Бо буянныг, чылыг-чымчак байырлал таварыштыр «Тывамедиабөлүк» Парлалга Бажыңы «Чараш хевирже хуулдурары» деп акцияны чарлаан. Аңаа хөй ажы-төлдүг ава Долаана Монгуш киришкен. А ону чараштап каастаан деткикчиниң ады — Кира Салчак. «Тываның аныяктары» солуннуң редакциязынга билдингени-биле алырга, Тываниң база бир аныяк хууда сайгарлыкчызы, визажист Кира Салчак үргүлчү хөй ажы-төлдүг аваларга дузаны кылып, оларны бир өске чараш кижи кылдыр хуулдуруп турар.
Акцияның кол маадыры Долаана Монгуш — 4 ажы-төлдүң авазы. Ооң улуг уруу бо чылын 11-ги классты доозар, эң-не бичиизи 1 хар 3 айлыг.
— Долаана, бодуңарны таныштырып көөр силер бе?
— Эрзин суурга ойнап өскен мен. 2 акым, 1 кыс дуңмам бар. 8-ки классты доозуп турар үемде, Таңды кожуунче ада-ием көжүп чорупкан. Аңаа баарывыска, кыс дуңмам биле мени малчыннар уруглары дээш интернатка тургузуп каан. Өөм ээзин Геннадий Монгуш дээр. Ооң ук-төөгүзү Таңды кожууннуң Межегей суурундан үнген. Ажы-төлүм ачазы-биле чаңгыс класска өөренип дооскан бис. Амгы үеде ол поварлап ажылдап чоруур.
— Өг-бүлеңер-биле чүнү кылырынга ынак силер?
— Авам, ачам малчыннар болгаш, мал-маганга база дыка ынак бис. Дыштаныр хүннеривис кээрге-ле, аалче барып, инектер саап, сүт тыртып, тыва чемнер болбаазырадыр бис.
Хостуг үемни анаа чер-ле эрттириксевес мен, бир-ле ажыктыг чүүлдү кылып алырымга эки. Чинчилер сонуургап, ооң-биле чавагалар кылгаш, уругларымның чаштарынга өрүп бээр-дир мен. Аргыттынарынга база хөлчок ынак мен. Чараш хендирлер садып алгаш, уругларым кедер кылдыр бөрттерни аңгы-аңгы кылдыр аргыгылап бээр мен.
— Хөй ажы-төлдүг аныяк ава-дыр силер. Ачаңар ажылдап чоруп каарга, ажы-төлүңерже үеңер чедер болур-дур бе?
— Тыва кижиниң аас-кежии — ажы-төлүнде дээр болгай. Бичии тургаш-ла, келир үемде 4 ажы-төлдүг болур мен деп бодалдыг чораан мен. Уругларым өскен тудум, меңээ ажыл кылдыртпастар. Дуңмаларын алчып берип, аяк-савазын боттары чуур. Ава, ачазының улуг-ла дузалакчылары болган.
— Бо мындыг чараш акцияның дугайында кайыын билип алган силер?
— «Тывамедиабөлүктүң» Иелер хүнүн таварыштыр чарлаан акциязын баштай Интернеттен көрген мен. Ооң соонда уруглар садындан тура-ла, эдержип өзүп келген эжим Белекмаа мээң адымны акцияга киржир кылдыр бижиттирип каан болган. Ол дээш эжимге четтиргеним илередир-дир мен.
Ажы-төл-биле бажыңда олурар болгаш, салон барып, чараштаныр үе безин чок деп болур. Бо удаада салонче кээп, «алдын холдуг» Кира Салчактың ачызы-биле арным, чажым чараш апарып, бир өске кижи кылдыр хуула бердим.
Мени чараштыр хуулдурган соонда, көрүнчүкке бодумну көрүпкеш, өөрээнимден караам чажы бүлдеңейнип турду. Ынчаар хуулдуна берген авазын уругларым көргеш, авай өскерлип, чараш апарганыңны дээш, менден ыравайн чаагым суйбап, чассып кежээледилер.
Кандыг-даа чай чок болзуңза, бодуңче үени тып, чараш алдынып, будуттунуп чорууру чугула деп чүүлдү акцияның соонда билдим.
— Удавас улуг байырлалывыс Чаа чыл кел чыдар болгай. Силер ышкаш аныяк аваларга чүнү күзээр силер?
— Аныяк ада-иелерге чугаалаксаар чүүлүм — уругларыңарга ынакшылыңарны долузу-биле берип, оларны карактап, хүндүлеп, чугаазын дыңнап, бодалдарын кады үлежип база чажындан-на эки кижизидип чорууруңарны күзээр-дир мен. Кел чыдар байырлалывыс-биле кол-ла чүве кадыкшылды, шынчы, арыг ынакшылды болгаш чаа-чаа дидим базымнарны йөрээдим!
«Сылдысчыгаш», «Тываның аныяктары» солуннарның корреспондентизи аныяк авага болгаш визажист Кирага акцияга киришкени дээш өөрүп четтиргенин илереткеш, солуннарны болгаш бичии белекчигештерни сунган.
«Чажывыстан-на кады өзүп келген солуннарывыс-тыр. Бичии тургаш, дыка номчуур турган бис. Шүлүктерни-даа чогааткаш, чорудар турган бис» — деп, солуннарның арыннарын ажыдып, чарашсынып көрүп ора, олар чугааладылар.
Хөй ажы-төлдүг аваны «хуулдурупкан» визажист Кира Салчактың ажыл-чорудулгазын база сонуургадывыс.
— Дыка-ла улуг буянны кылып чоруур-дур силер, Кира. Чеже-чеже аваларны чараш кылдыр хуулдуруп, оларның сеткилин өөртүп чоруур силер…
— Амыдыр-чуртталганың аайы-биле берге байдалга таварышкан-даа кижилер көвей, хөй ажы-төлдүг-даа аваларывыс бар. Мен бодумнуң сеткилимден оларга дузамны көргүзүп, үргүлчү акцияларга киржип турар мен. Кижилерни чараштап, оларның сагыш-сеткилин өөртүп өскертири – меңээ дыка эки. Херээжен кижиниң бажыңында кылыр ажылы хөй-даа бол, боттарыңарже үени чарып, кезээде чараш чорууруңарны күзедим!
Буянныг акция аныяк аваның фотосессиязы болгаш чылыг-чымчак четтиргенин илереткен сөстер-биле доозулган.
Кел чыдар байырлалывыс-биле! Боттарывысты чараш алдынып, ажы-төлүвүстү, чоок улузувусту үргүлчү өөртүп чоруулуңар!
Алдынай СААЯ.
