Амгы үеде туризмни сайзырадыр күзелдиг аныяктар хөй. Бистиң республикавыска туризмни хөгжүдер дизе, кижиниң бодунуң арга-дуржулгазы база херек чадавас. А ону кижи чүгле өске черлерден көрүп, билип тургаш, улаштыр боттарывыстың национал онзагайларывысты немээш, кылып болур бис. Сөөлгү чылдарда тыва аныяк кижи аңгы-аңгы угланыышкыннарда сонуургалдыг апарган. Янзы-бүрү чурттарны, хоорайларны кезип, делегейде бар культураларны сонуургап чоруур аныяктар эвээш эвес. Артыш Новожаков 25 харлыг. Ол 2015 чылдан тура, аян-чорук кылып эгелээн. Амгы үеге чедир Турция, Кыдат, Израиль, Көрея деп чараш чурттарның онза-солун черлерин көрген. Ооң аян-чоруктарындан чараш төөгүлерни инстаграммда art_nv аккаунтузундан көрүп болур.
– Артыш, эң-не баштай кайы чурт баргаш келген сен? Каш акша чарыдың?
– Владивосток хоорайга студентилеп тургаш, кышкы болгаш чайгы шылгалдаларымны 4-5 демдектерге хаап алгаш, 1 дугаар курс соонда, бодумга белек кылдыр Кыдатче тур садып алган мен. Ол үеде стипендиям 13–15 муң хире турган, а турнуң өртээ 4500 акша, турже 3 хоорай кирип турган. Хуньчунь, Янцзы хоорайлардан эгелээн мен. Чүге ынаар баар кылдыр шиитпирлээним ужуру болза, Кыдаттың чаңчылын, культура, аъш-чем, идик-хевин болза-даа сонуургаар мен. Бодум сагыш-сеткилим өөртүп, солун чүүлдерни көрүп алыр бодалдыг бир дугаар аян-чоруум оон эгелээн.
– Чурттар кезиирде, чааскаан чоруп тур сен бе?
– Бодумну эскереримге, кандыг-даа хоорай, чурт баарда, черле чааскаан болур чордум. Чааскаан чараш чурттар кезип өөрени берген мен. Делегейниң кайы-даа кезээнче баар дээр болза, белени-биле чааскаан чоруп болур мен.
– Эң-не сагыжыңга кирген хоорай азы чурт? Чүнү сонуургаан сен?
– Израильдиң төвү ооң мурнунда Иерусалим турган, ам бо үеде Тель-Авив деп хоорай. Иерусалим дээрге эң төөгүлүг, культурлуг, эң шаандагы хоорай болгай. Ында төөгүлүг болган чүүлдер дыка хөй, төөгү талазы-биле меңээ дыка солун болду. Иерасулимге чедип келгеш, кижи шаандагы үеже кире бээр. Ол хоорай мээң өңгүр дыка чырык, солун, сагынгыр кылдыр артып калган. Израильдиң дыка хөй хоорайларынче барып каапкан мен. Аңаа ажылдап-чурттап турган болгаш, «Өлүг далай» база бардым. Бистиң Дус-Хөлден ындыг улуг ылгалы чок. Бир эвес кижи аарып, шаг чок болза, ол далайга эштип, малгажы-биле чагдыныптарга, дораан кадыкшыыр. Далайның шынары дыка эки, эмнээр бүдүмелдерлиг. Бүгү делегейден улус ол далайже эмненип алыр дээш, барып турар. Израиль – дыка-ла чараш, төөгүлүг чурт.
– Өске черге бир дугаар чеде бээрге, девиденчиг-дир бе?
– Каяа-даа чеде бергеш, черле дүвүревейн турган мен.
– Даштыкы чурттарга чаңгыс чер-чурттугларыңга таваржып турган сен бе?
– Израильге таварышкан мен, а өске чурттарга таварышпаан. Черле каяа-даа кижилер-биле чугаалажып, эки эштерни тып алыры база чуртталгада дыка ажыктыг, бот-боттарынга дузалажып, эдержип чоруур болза, артык эвес.
– Кандыг чурттар барган сен база келир үеде кайы черлерже барыксаар-дыр сен?
– Турцияның Стамбулче, Мурнуу Көреяның Сеул, Пусан база өске хоорайларынче, Кыдаттың Янцзы, Хуньчунь, Израильдиң хөй кезии хоорайларынче барган мен. Амгы үеде барыксап турар черлерим Япония болгаш Швейцария. Швейцарияны агаар-бойдус талазы биле көрүксеп турар мен, а Сингапур – дыка сайзыраңгай мурнакчы хоорай. Болдунар болза, албан барып көрүп алыр мен.
– Өске черге чурттаар бажыңны, ажылды канчалдыр тып ап турдуң?
– Чурттаар бажыңны, ылангыя ажыл талазы-биле, эш-өөрүм дузалажып чораан. Израильдиң Герцлия деп хоорайынга машина талазы-биле ажылдап турган мен. Шалыңым бир айда 150 000–180 000 хире турган.
– Чаа аян-чорук эгелеп турар улуска чүнү сүмелеп болур сен?
– Чаа эгелеп турар улуска сүмем, бир дугаарында, англи дылдың чугааланып билир чадазынга чедир өөренип алыры чугула. Амгы үеде англи дыл кайы-даа чуртка баарга, херек. Чүгле телефон таварыштыр очулдурулга ажыглаар болзуңарза, аян-чорууңар солун болбас. Ийи дугаарында, бис дыка сайзыраңгай үеде чурттап турар-дыр бис, үе база дыка дүрген эртип турар, хөй чурттарны сонуургап, барып дыштанырга, иштики сагыш-сеткилиңер эки талаларже өскерлир. Үш дугаарында, өске чурттарны көрүп чорааш, Тывага база шак-ла ындыг сайзыраңгай деңнел чедип кээрин кижи ала-чайгаар-ла күзей бээр. Ынчангаш республикавыска туризм ам-даа сайзыраар кылдыр үлүг-хуумну киирерим чугаажок.
Орлаана ДАРЖАЙ чугаалашкан.