Санкт-Петербург хоорайга эрткен турнирге 18 региондан 180 хире мөгелер киришкен. Аңаа Начын Монгуш арыг тиилээн. Ол — шериг албан-хаакчылар ортузунда Европаның мөңгүн чемпиону.
Хостуг хүрешке элээдилер аразынга Россияның, Европаның бирги чери дээш турнирлерниң тиилекчизи, делегейниң спорт мастери Начын Монгуш-биле чугааны «Тываның аныяктарының» номчукчуларынга катап база сонуургаттывыс.
— Хүрешти кажан сонуургап эгелээн сен, Начын?
— Бирги класска өөренип эгелээш-ле, июнь 1 байырлалдарында тыва хүрештерге киржип, шаңналдыг черлерни ап турган мен. Ачам — хүреш спортунуң аарыкчызы кижи. Бичии турумда-ла, хүреш маргылдааларынче мени эдертип алыр, «Мөге болур сен, оглум» дээр. Миннип келиримге-ле, ачам мени бир кижи-биле хүрештирип турарын сактыр мен. Кудумчуда эштерим, дөргүл-төреливистиң үе-черге оолдары-биле хүрежип өзүп келдим. Ол үелерде кандыг-даа секция барбайн турган мен. Ачам боду янзы-бүрү шимчээшкиннер кылдырып, турниктедип, маңнадып белеткээр турган.
— Хостуг хүрешче кажан шилчээниң ол?
— Шору апаарымга, ачам «Тыва хүреш эвес, хостуг хүрешке тааржыр кижи-дир сен, оглум» дээш, «Автомобиль» залында хостуг хүреш секциязынга эккелген. Ынчан 12-13 харлыг турган мен. Ачам мени залче киирипкеш, балкон ышкаш черинден көрүп турда, башкы кылаштап келгеш (ынчан ол башкының секция эрттирер хүнү турган), кайы-даа башкыда бижидип албаан боорувуска, ачамның чөпшээрели-биле, бодунуң командазынче киирип алган. Альберт Хомушку тренер башкым-биле ол хевээр 8 дугаар чыл ажылдап тур бис.
— Улуг спортчу болур орууң эгезин ачаң изээн деп болур бе?
— Ийе. Республика иштинге-даа, өске хоорайларже-даа маргылдааларже ачам мени чедирип, киириштирип, мени дээш аарыкчылап келген. Бичии тургаш, ачам маргыдааларны көөрге, арай сүрээдексеп, дүвүрээр турган мен. Амгы үеде онлайн-хевирге телефондан көрүп олурар апарган.
— Хостуг хүрешке кил эвээш эвес рольду ойнаар болгай. Ону өйлеп азы бадырып алыры берге бе?
— Бичиимден-не кил тудуп өөрени берген болгаш, улуг бергедээшкин чок. Хемчээл чок чемненмес, кежээ орай, дүне чем чивес. Анаа үеде чиксээн чемим шуптузун чиир мен. Чүгле маргылдаа чоокшулаарга, килди өйлеп эгелээр. Ынчан харын хлеб, далган аймаандан кылган чемнер чивестей бээр мен. Сөөлгү хонуктарында мүннүң чүгле суун ижип эгелээр. Ындыг үелерде 5-6 килди чидириптер. Кил өйлээри, бадырары дээрге тиилелгениң 50 хуузу деп болур деп, башкым чагыыр.
— Бир дугаар улуг чедиишкинни чаалап алыры кайы хире берге болду?
— Элээдилер аразынга турнирге Россияның бирги чери дээш киришкен маргылдаага эскерттинмес мөге болуп чеде берген мен. Чогум дыка дүвүревээн мен. Сеткилимге аар чүък-даа турбаан. Кылып билир чүвемни кылыптайн, белеткенип алган чүвем үндүр хүрежиптейн, маңаа туттунуп кааптар болзумза, бо каш чылдар-биле белеткенип келгеним хоозун чүве апаар деп бодапкан мен. Ойнадып-даа аар болзумза, мээң таламдан чедир кылбаан чүве турбас, хомудал чок болуру-биле бар күжүм үндүрген мен. «Кайы хире белеткенген сен – чедиишкиниң ол хире болур» — деп, башкым чугаалаар кижи.
— Альберт Хомушку башкың сеңээ кымыл?
— Башкым мени менден артык билир деп болур. Канчаар тынып турарымны, меңээ чүү херегин дээш шуптузун билир. Кижини үлегер домактар чугаалап тургаш чагып-сургаар. Ооң утказын хандыр чугаалап бээр. Ылаңгыя маргылдаа үезинде сеткилче кире бээр, күш бээр сөстерни та кайын тып турар кижи.
— Тренер башкың көрбейн турда, чагыын күүсетпейн баар таварылга турган бе?
— Чок. Башкымга эвес, меңээ херек деп чүвени билир мен (хүлүмзүрүүр). Улуг чедиишкиннер – карак кызыл ажылда. Бир дугаар черде спорт турар. А ийи, үш дугаар чер деп чүве турбас.
— Мурнуңда кандыг сорулгаларлыг сен?
— Тывада чок медальдар эккээр дээш кызып ажылдаар сорулгалыг мен. Оон-даа бедидир көөр болза, олимпий оюннарының киржикчизи, тиилекчизи болур күзел-сорук бар.
Аржана ЧАМЗЫРЫН чугаалашкан. Чурукту Интернеттен алган.
Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы
