Руслан Кара-оол, ТР-ниң информастыг технологиялар төвүнүң директорунуң оралакчызы: — «Делегейни хууда медээлер башкарып турар» азы «хууда медээлер – чаа нефти-дир» деп чугаалар анаа эвес тыптып келген. Бо сөстер амгы үеде информацияг а хамаарылганы көргүзүп турар. Бизнест едаа, IT-адырда-даа информациядан компанияның чедиишкини, сайзыралы база ооң клиентилериниң айыыл чок чоруу, ат-алдары дыка хамааржыр.
Кандыг-даа медээлерни ажылдап кылырынга, кадагалаарынга-даа дөмей-ле кижи киржип турар. Ынчангаш чеже-даа информацияны чажыт болдуруп, янзы-бүрү аргаларны ажыглап турзувусса, кижи мегечилерниң оруун ажыдып бээр дүлгүүр болуп артпышаан. Бир талазында ол кижиниң шынарлары-дыр: сагыш човаачал, бүзүрээчел, чөгенчии дээш-ле баар. Өске талазында ол дээрге кижиниң харыысалга чогу, билииниң кудузу бооп болур. Ынчангаш социал инженерия деп билиг тывылганы ол. Социал инженерияның аргаларын кибер кем-херек үүлгедикчилери болганчок ажыглаар, ооң когаралы АКШ-та 10-10 млрд чедип турар. Бо удаада социал инженерияның кол-кол аргаларын кысказы-биле сайгарып көөрүн оралдаажылы.
ФИШИНГ
Ол дээрге янзы-бүрү онлайн-сервистерде кижилерниң логиннерин болгаш чажыт сөстерин боттарынга ажыглаары-биле оорлаары болур. Ол дугайында шагда-ла билдингир, ынчалза-даа улус болганчок-ла ооң «какпазынга» алзыптар. Бо таварылгада колдуунда электроннуг адрестерже массалыг спамнар кээр. Чижээлээрге, онлайн-садыглардан азы кайы-бир банк системаларындан дээн ышкаш. Ол меге чагааларны чорударга, хамаатылар бир-ле ссылканы азы кнопканы базыптар болза, бузурукчуларга оларның дугайында медээлер артып каар. Бүзүренчиг болуру-биле мегечилер шынзыг чылдагааннарны чогаадып турар: чижээлээрге, чажыт сөзүн чаартып алыры азы системада кандыг-бир кылдынныгны бадыткаары дээш оон-даа өске.
ПРЕТЕКСТИНГ
Баш удур белеткээн сценарий езугаар психологтуг оптуг арганы ажыглап тургаш, кижилерниң бажын төөредири-дир. Бо таварылгада кибер кем-херек үүлгедикчилеринге кижилер боттары-ла херек медээни чугаалап бериптер. Олар колдуунда банкының, чээли сервистериниң, техниктиг болгаш өске-даа албан черлериниң ажылдакчыларының адын тудар. Харын-даа силерниң дугайыңарда медээни-даа чугаалап болур.
Долузу-биле «Тыванын аныяктары» солундан номчуп болур.
#безопасныйинтернет #тыванын_аныяктары
