«Тываның аныяктары» солуннуң редакциязы 2024 чылда шүүгү ажылдакчылары-биле төлевилелин уламчылап турар. Рубрикавыстың маадырлары боттарының амыдыралчы оруун аныяк-өскенге таныштырып, элээдилер ортузунга кем-херек болдурбазының талазы-биле хемчеглерге киржилгезин болгаш аныяктарга мергежил шилип алырынга арга-сүмезин кадып турар. Бо удаада «ТА»-ның аалчызы Улуг-Хем район судунуң ажылдакчызы Кадынай Кежикей болган. Аныяк специалистиң ажыл-ишчи арга-дуржулгазын номчукчуларывыска сонуургадыр-дыр бис. Чугаажок, ол — өскелерге үлегер-чижектиг.

Кадынай Андреевна Кежикей төрээн Тывавыстың база бир чараш булуңу, Хайыракан деп ыдыктыг даг эдээнде, Улуг-Хем кожууннуң найысылалы Шагаан-Арыг хоорайга төрүттүнген. Ооң школачы чылдары Шагаан-Арыгның 1 дугаар школазынга эрткен.
Кадынай Кежикей улуг класс­тарга өөренип тургаш-ла, шагдаа, прокуратура, суд деп албан черлеринде ажылдап турар кижилерни, оларның ажыл-ижин сонуургаар, тодаргайы-биле билип алыксаар турган. Ынчангаш школа дооскан соонда, кайнаар өөренип кирерил деп айтырыг тургустунуп келирге, документилериин чыггаш, юридиктиг талазынче дужааган. Доозукчу кыстың изиг күзелин авазы деткип, сонуургаар эртемин чедип алырынга бодунуң талазындан дыка улуг дузаны, деткимчени берген.

«Томск хоорайның күрүне университединиң юридиктиг институдунга өөренир аас-кежиктиг болган мен. Ынчан Сибирьниң улуг хоорайларының бирээзи болур Томск хоорайга чурттаар база өөренир дээш аъттаныпкан мен, студент чылдарым аңаа эрткен. Студент чылдар аныяк кижиге кандыг болурул дизе, солун, дыка хөй чаа чүүлдерни билип алыр. Улуг хоорайга барып, турумчуп, кижи шуптуну боду шиит­пирлээр апаар. Бир талазында сезинчиг-даа болур, ынчалза-даа кижи бүрүзүнге дыка өөредиглиг деп санаар мен. Кижи бодун чурумга өөредип, бодунуң чүгле өөредилгези эвес, а бүгү салым-чолу, амыдыралы дээш харыысалганы алыр апаар. Студент чылдарым дыка таптыг, оожум, чүгле өөредилге, өөредилге база катап өөредилге кылдыр эрткен» — деп, аныяк специалист «ТА»-ның корреспондентизинге таныштырган.

Кадынай Томск хоорайны дыка сонуургаанын сактып чугаалаан. Ол дээрге Сибирьде чүгле улуг хоорайларның бирээзи эвес, ында дыка хөй өөредилге черлери бар, янзы-бүрү мергежилди аңаа барып өөренип ап болур. Ол ышкаш хоорай боду кедергей чараш, эрги шагның бажыңнары амгы үеге дээр турар. Оларның онзагай талазы — угулзалар. Шаанда аңаа дыка-ла шевер чон чурттап турган-дыр, ыяш бажыңнарны чараштап каастап, угулзалап турган.
«Өөм ээзи-биле школачы чылдарымда-ла таныжып алгаш, сургуул чылдарывыс кады эрттирген бис. Оон келгеш, куда-дойну эрттирип, өг-бүле болуп чурттай берген бис.

Өөм ээзин Чингис Викторович дээр, амгы үеде Тыва Республиканың 4 дугаар эдип-чазаар колонияның оперативтиг салбырының начальниги болуп ажылдап чоруур. Ийи ажы-төлдүг бис. Уруувус Ника 2016 чылда төрүттүнген. Бодумнуң-на өөренип дооскан школамче киирип алган мен. Амгы үеде ол — 2-ги класстың өөреникчизи. Уруувус чуруттунар болгаш хөгжүмге сонуургалдыг болурга, фортепиа­но бөлгүмүнче чедирип, чуруттунарынга хереглеттинер бүгү чүүлдерни четчелеп берген бис. Чуруктар мөөрейлеринге киржип, бодунуң чуруктарын улуска бараалгадып турар апарган. Оглум Саян 2 харлыг, хар-назынының аайы-биле турум сонуургалы ам-даа тургустун­маан. Ынчалза-даа ачазы эр кижи болурга, спортче сундулуг болур кылдыр оглун өөредип турар» — деп, ол өг-бүлезиниң дугайында чугаалады.

Школага өөренип тургаш-ла, юрист мергежилге улуг сонуургалы оттуп келгенин ол демдеглээн. Кадынай Андреевна школага обществознание кичээлин сонуургап, студент апаргаш, ол эртемни ханы өөренип эгелээн. Ынчан-на юрист эртемни дыка солун болгаш харыысалгалыг деп билип, сонуургап, харын-даа ынак апарган.
Ол институтту доозупкаш, шүүгү албан черлеринге ажылдаар деп шиитпирлээн. Улуг-Хем район судунга очулдурукчу болуп, ооң күш-ажылчы бирги базымнары эгелээн.
Үр болбаанда судтуң штадынче кирип, 1-ги разрядтың улуг специализи кылдыр ажылдап киргеш, ооң соонда суд секретары болуп, оон шииткекчиниң дузалакчызы кылдыр депшээн.
Шииткекчиниң дузалакчызы дээрге шүүгү органында солун ажылдарның бирээзи. Аңаа чүгле эртем-билиг эвес, а харыысалга, ажылды үезинде кылыры, ажылдың шынары дээш оон-даа өске негелделерни сагыыры чугула болур.

«Төрээн чуртунуң келир үези дээш, мен бодаарымга, кижи бүрүзү бодундан эгелээр болза эки. Ынчан бүгү чүве эки талазынче өскерлир. Амгы үеде аныяк кижилерге күрүне деткимчези, программалар, грантылар хөй-дүр. Аңаа киржип, кандыг-бир ажылды кылып эгелээри кижи бүрүзүнүң бодундан хамааржыр. Ынчан оларның ажыл-агыйының үре-түңнели көстүп, төрээн черивис ыяап сайзыраар» — деп, Кадынай Кежикей демдеглээн.

Блиц-опрос:
✅ Бичии тургаш, кандыг мергежил сонуургаар турдуңар? Башкы болур күзелдиг турдум
✅ Эш-өөрүңерниң кандыг аажы-чаңын үнелээр силер? Эштеримниң кандыг-даа үеде дуза кадып чедип кээрин үнелээр мен
✅ Эр кижиниң кандыг аажы-чаңын эң-не хүндүлээр силер? Эр кижиниң бүзүрелдиг, шынчы, шиитпирлиг талаларын хүндүлээр мен
✅ А херээжен кижиниң? Кыс улустуң эвилең-ээлдек, шынчы чоруу чараш
✅ «Бөдүүн аас-кежик» деп сөстерни канчаар чугаалап болур силер? Бөдүүн аас-кежик дээрге чоок кижилериниң чазык арын-шырайын көөрү, оларның деткимчези-дир.
✅ Тываның девискээринде эң-не ынак чериңер? Ол ышкаш Россияда. Тываның чүрээ болган Хайыракан даа база Москва хоо­рай
✅ Сөөлгү номчаан номуңар? Дыка хөй авторларны номчуурунга ынак мен, шүлүктер номчуурунга хандыкшылдыг мен, эң ылаңгыя Пушкинни
✅ Чылдың кайы үезинге ынак силер? Часка. Кажан шупту бойдус частып эгелээн үези
✅ Ынак чемиңер? Чаңчыл езугаар тыва чемнерге ынак мен, өг-бүлениң чыглып келген үелеринде буузаны ыяап-ла белеткээр бис
✅ Ынак азырал амытаныңар? Лейла деп немец овчарка уксаалыг ыдывыс бар
✅ Келир үеде күзелиңер? Круиз лайнеринге делегейни дескиндир аян-чорук кылыр.

Алена Нан-Хоо
Чуруктарны хууда архивтен алган