Каа-Хем кожууннуң Суг-Бажы ортумак школазынга «Чаштанчы» чечен чогаал бөлгүмүнүң ажылынга өөреникчилер идепкейлиг киржир турган. Оларның аразында дээди эртем чедип, төрээн Тывазының янзы-бүрү булуңнарында ажылдап-чурттап чоруур аныяктар хөй.
«Тываның аныяктары» солуннуң корреспондентизи бөлгүмнүң хөй чылдарда удуртукчузу, орус дыл, чогаал башкызы, студент чылдарында «Дамырак» чогаал бөлгүмүнүң кежигүнү, Тыва АССР-ниң чогаалчылар эвилелиниң чанында херээжен чогаалчыларның хүрээлеңиниң кежигүнү Ольга Балчирбай-биле чугаалашкан.

— Ольга Савельевна, «Чаштанчы» чечен чогаал бөлгүмүн таныштырып көрүңерем.
— Ооң ажылының кол-ла сорулгазы «Чаштанчыдан чалбыыш үнер!» дээн ышкаш кыска хевирниң шүлүк чогаалын бижииринге сонуургалдыг өөреникчилерни тывары, оларның чогаадыкчы күзел-соруун деткиири, сайзырадыры, шүлүк дугайында чогаал теориязын база орус дылдан тыва дылче лириктиг чогаалдарның очулгазының теориязын оларга өөредири, бөлгүмнүң киржикчилериниң мөзү-шынар болгаш интернационалдыг кижизидилгезин кылыры, оларның бижээн чогаалдарын сайгаргаш, республиканың солун-сеткүүлүнге, байырлалдарда хана-солуннарга үндүрери, өөреникчилерниң шүлүктер, очулгалар чыындызын чырыкче үндүрери.

— Бөлгүм кажан тургустунганыл? Шүлүк чогаалының ылгалы чүдел?
— Бо бөлгүмнүң тургустунган төөгүзү онзагай. Каа-Хем кожууннуң Суг-Бажы ортумак школазының эң талантылыг, чогаалды сонуургаар оолдар, кыстарын чыг­ган бөлгүм 1990 чылда ажылдап эгелээн. Шүлүк дээрге тускай хемчээлдиг, аянныг кылдыр тургустунган сис­темалыг, бедик стильдиң чугаазы. Шүлүк утка талазы-биле бөлүглежип каттышкан одуругларлыг болур. Ол одуругларны строфа дээр. Шүлүктүң эге үжүктери-биле аяннажырын аллитерация дээр. Стопа – шүлүктүң одуругларын кезектеп номчууру-дур. Рифма дээрге шүлүктүң одуругларының сөөлгү ажык үннериниң аяннажыры болур.
Очулга кылыры – нарын ажыл. Баштай одуруг сүрүп, сөс сүрүп очулдурар, оон чүгле уран-чечен шүлүк кылдыр эге аяннажылгазын, хемчээлин сагып тургаш, хевирлээр.

— Эң-не уттундурбас, салым-чаяан­ныг өөреникчилериңер кымнарыл?
— Бо бөлгүмнүң киржикчизи чораан Айдыс Александрович Саая – төрээн чурту Россия, Тыва дээш патриот­чу үзел-бодалдарын камгалап, тускайлаттынган шериг операциязынче аъттангаш, кара бажын өске черге салган. Ынчангаш бөлгүмнүң удуртукчузу чораан болганымда, ооң чырык овур-хевиринге мөгейип, талантылыг өөреникчим дугайында тураскаал шүлүүм салдым.

ЧҮРЕКТЕРГЕ МӨҢГЕ АРТАР
Төрээн чуртун – Россия, Тыва,
Төрел чонун камгалаар дээш,
Улуг ажыл-херективе ­—
Украинаже аъттанган сен.
Шериг херээн сайгаргаштың,
Крап беретти эдиледиң
Чедиишкиниң санап четпес!
Кайгамчыктыг офицер сен!
Бичииңден-не талантылыг,
Спортка дески сонуургалдыг,
Билдилиг-даа удуртукчу,
Салым-чолуң – шүлүк бижиир!
Эдеришкен эштиг-өөрлүг,
Эңмежок-ла ажы-төлдүг,
Үнген-кирген чонуң көвей,
Үлегерлиг ада чордуң!
Чүглүг куш дег хостуг ужар
Сагыш-сеткил ээзи чордуң!
Сааяларның чоргаар төлү
Чүректерге мөңге артар!

Алена НАН-ХОО чугаалашкан, чурукту Интернеттен алган

Долузу-биле Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы солуннуң март айда үндүрүлгезинден номчуп болур.