Тываның аныяктары – идепкейжи, чаартыкчы, чогаадыкчы кижилер

Бо удаада «ТА»-ның аалчызы – Эртине Куулар. Ооң-биле чоок таныжаалыңар.
— Республиканың девискээринде аныяктарның хөй-ниити организация­лары элээн хөй болгай. А Аныяктар Чазааның ажыл-чорудудулгазын чүү деп бодаар силер?
— Амгы үеде Аныяктар Чазааның ажыл-чорудуун катап диргизери чугула. Чүге дизе бо орган күүсекчи эрге-чагырганың мурнунга аныяктарның сонуургалдарын камгалаар, оларның амыдыралынга дээштиг үлүг-хуузун киирип болур. Бо хүнге чедир Тывадан дашкаар хоорайларда безин Аныяктар Чазааның бирги составын сактып чугаалажыр. Ынчан ооң удуртукчузу Каң-Демир Монгуш турган. Олар, шынап-ла, үре-түңнелдиг ажылдап турганнар.
— Сонуургалдар аайы-биле кандыг каттыжыышкыннар турар болза экил?
— Бодум хуумда сонуургалдар аайы-­биле клубтар турар болза эки деп бодаар мен. Ол дээрге поэзия, хөгжүм, даштыкы дылдар, чаагай аъш-чем дээн чижектиг. Чоокта чаа эштеривис-биле Бууза-пати кылып турдувус, дыка солун болду, чаагай база.
— Сөөлгү чылда республиканың хөй-ниити амыдыралынга канчаар киришкениңер сактып көрүңерем.
— Сөөлгү чылда янзы-бүрү хемчеглерниң организатору, кады ажылдажылга-биле организатор, дузалакчы-даа болуп турдум. Оон аңгыда, ачы-буян акцияларын организастаан-дыр мен. Эң-не сөөлгү хөй-ниити ажылым болза, чоок өңнүүм Айыран Күжүгетке «Күзелдерниң чадазы» төлевилелди боттандырарынга дузалаштым. Ол дээрге Үттүг-Хая­га чада тудуу-дур. Республиканың чурттакчы чону аңаа дыка идепкейлиг киришкен.
— Силерниң бодалыңар-биле рес­публиканың хөй-ниити амыдыралын хөгжүдери-биле кандыг ажылдарны чорудуп болурул?
— Ийе, бо талазы-биле эки турачыларның ролюн, ужур-утказын бедидери чугула. Амгы үеде эки турачы дээрге халас ажылчын күш-түр деп улус бодап турар. Олар эки тура-биле бир-ле кижиге дузазын көргүзүп чоруур, ынчангаш оларга хамаарылга шуут шын эвес. Волонтерларга хамаарылганы өскертип, оларның ажыл-чорудулгазын деткиир болза эки. Хөй-ниити ажылдакчыларын алыр болза, олар база дөмей-ле эки турачылар ышкажыл, а оларга хамаарылга ийи аңгы.
— Кижи бодунуң идеяларын, төлевилелдерин боттандырар дизе, дуза дилеп болур организациялар бар бе?
— Ийе, ындыг хөй-ниити организа­циялары дыка хөй.
— А аныяктар херээниң талазы-биле агентилел оларның-биле кады ажыл­даарынга белен бе?
— Ийе, бис кезээде белен бис. Эң-не кол чүүл – оларның талазындан бис­тиң-биле кады ажылдаар күзел херек.
— Аныяктарның хөй-ниити каттыжылгаларының ажыл-чорудулгазында киржип турар силер бе?
— Ийе, Тываның Аныяктар Эвилелиниң, Россияның Аныяктар Эвилелиниң, Тываның Аныяктар Хуралының (парламентиниң) база РАЭ-ниң Төп комитединиң кежигүнү мен. Ооң мурнунда элээн каш чыл дургузунда Россияның школачылар шимчээшкининиң Тывада координатору кылдыр ажылдадым. Оон аңгыда, Аныяктар Эвилелиниң даргазы кылдар 2015-2018 чылдарда, Сылдыс Самбуунуң (Ондар) @sambuu21 соонда, ажылдаан мен. 2010 чылдың март айда Автодорнуң студентизи тургаш, Аныяктар Эвилелиниң кежигүнү кылдыр кирген мен. Эрткен чылын Россияның Аныяктар Эвилелиниң 30 чыл байырлалы база Тывага ук организацияның 10 чылын таварыштыр юбилейлиг X Съездиниң делегады болуп чордум. Аңаа харын бюро кежигүнү кылдыр соңгуткаш, СФО-ну харыылап турганым ол.
Ажылдап турган чылдарымда база-ла янзы-бүрү төлевилелдерни боттандырып, чыыштарны, шуулганнарны болгаш оон-даа өске хемчеглерни аныяктар ортузунга эрттирип турдувус. Бистиң эгелеп каанывыс чамдык төлевилелдер амыдыралче шуут сиңнигип кире берген дээр чүве бе, бис чогувус­та-ла эртип турар апарган. Чижээлээрге, февраль 21-де Төрээн дыл хүнүнге тураскааткан тыва дыл кырынга бүгү-ниитиниң диктантызын Өөредилге яамызы эрттирип турар апарган. «Россияның хамаатылары бис» деп акцияга 14 хар четкен уруглар, оолдарга паспорт тыпсыр. Ам ону республиканың удуртукчулары азы муниципалдыг тургузугларның даргалары-даа кылып турар.
— Аныяктар херээниң талазы-биле ажыл-чорудулганы чугаалажып тургаш, янзы-бүрү төлевилелдер, программалар дугайында сагынмас болза, кайыын боор. Бо талазы-биле кысказы-биле таныштырып көрүңерем.
— Регионалдыг болгаш Россия деңнелинде аныяктарга төлевилелдер, программалар хөй. Олар 3 аңгы бөлүкте чарлып турар:
✓ Төп программалар (ында Российжи студенчи час @studvesna_rsm, Студенчи бот-эргелел, өөреникчиниң бот-эргелели, чурттар аразында аныяк­тарның кады ажылдажылгазы, хөй-нии­ти хайгааракчыларының корпузу, Патриот болгаш хамааты, Бүгү-россияның юниор-лигазы «Хөглүглер болгаш тывынгырлар клуву» бар);
✓ Федералдыг төлевилелдер (Сайзыралдың девискээри, Хостуг өөредилге, РАЭ-ниң онза эргелиг делегей чергелиг клуву @probarsm, Бис кады бис!);
✓ Бүгү-россияның төлевилелдери (АРТ-Полар).
— Аныяктарга эртем-билииңерни таныштырып көрүңерем.
— 2018 чылда Сибирьниң хереглекчилер кооперациязының университедин экономист мергежил-биле дооскан мен. Ооң мурнунда 2013 чылда Кызылдың транспорт техникумун база доостум.
— Өг-бүлеңерде каш кижи барыл?
— Канчаар санаарын-даа аайын тыппайн тур мен. Кады төрээннерим 6 кижи, оларның 5-и оол, чаңгыс кыс бар, оон аңгыда, оол 3 чээним бар.
— Мал ажылын сонуургаар силер бе?
— Бичии турумда авамның талазындан кырган-авам хаваннар, дагаалар, инектер азырап турган. Ачамның талазындан кырган ада-ием ам-даа база мал-маган азыравышаан, олар ам 70 хар ашкан.
— Көдээге баар болзуңарза, мал ажылын-даа чайлыг кылып болур ышкажыл силер?
— Ийе.
— Хостуг үеңерде чүнү кылыр-дыр силер?
— Чайлыг үемде колдуунда чоок кижилерим-биле төрелдеривисче аалдап баар, хоорай иштинге селгүүстээринге дыка ынак мен. Чок болза эш-өөрүвүс-биле арыг агаарлыг черлерже дыштаныр. Оон аңгыда, машиналар дозуп чорааш, аян-чорук кылырынга ынак мен. Ынчалдыр Моолга, Кыдатка четкен мен, Кавказтың дыка хөй черлеринче база достунуп чорааш, аян-чорук кылган мен.
— Тываның аныяк-өскениниң хостуг үезин шын ажыглаарын организастаарынга чүү чүве четпейн турарыл?
— Хостуг хевирниң чогаадыкчы девис­кээрлери эвээш деп бодаар мен. Чижээ­лээрге, аныяктар бир черге чыглып кээп, бот-боттарындан арга-­дуржулга алыр, идеяларын чугаалажыр, төлевилелдер чогаадыр дээн ышкаш. Ол дээрге коворкинг төптер бооп болур. Эң-не кол чүүл – аныяк кижи хостуг үезин ажыктыг эрттирери чугула.
Алена НАН-ХОО.
Чуруктарны Буян ООРЖАК тырттырган.

Предыдущая запись
Кызыл хоорайда Иркутская кудумчузунуң девискээрин чаагайжыдып турар
Следующая запись
Айыыл чок онлайн делгемнерни тургузар
Меню