Бо чылдың бир онзагай солун болуушкуннарының бирээзи — Аныяктарның чаа ажыттынган ордузунуң оран-савазында Кванториум деп уругларның технопарыгын тургусканы. Черле ниитизи-биле, Кванториум дээрге бедик технологтуг эт-херексел-биле дериттинген тускай ажыктыг өөредиглиг шөлчүгештер болур. Ол шөлчүгештерге кээп турар уруглар школада өөренип турары физика, химия, география, биология дээш оон-даа өске-даа эртемнеринге даянып, билиин оон-даа улам делгемчидип, хөй-ле ажыктыг немелде билиглерни чедип алыр. Ону теория кырында эвес, а херек кырында практикага холу-биле тудуп, кылып тургаш өөренир.

Кызыл хоорайның төвүнде турар аныяктар ордузунуң оран-савазында турар кванториумда кандыг-кандыг хевирниң квантумнары барыл? Мону сонуургааш, чаңгыс класста өөренип турар эштерим-биле кады аңаа барып, экскурсиялаан бис. Бир дугаа­рында-ла itквантум — аңаа компьютерге тускай программалар тургузуп, Интернетке медээлерниң камгалалын кылыр болгаш оон-даа өске дыка ажык­тыг чүүлдерни өөренир. Ону дыка-ла сонуургадывыс, ында ажылдап турар специа­листерден хөй-ле айтырыгларны салдывыс. Олар биске чедимчелиг, солун харыыларны берип, удур бис­тен база-ла айтырыгларны салдылар. Оларның айтырыгларынга харыы тывары биске бир талазында чиик, өске талазында билбес чүүлдеривис база хөй болган.
Дараазында Геоквантум талазынга кире бээривиске, аңаа бис­ти долгандыр турар хүрээлелди, ооң тургузуун шинчилеп өөренип, бойдустуң болуушкуннарын шинчилээр болгаш тус­кай геомедээлер алыр херекселдерни ажыг­лап өөренир адыр деп тайылбырны кылып берди. Олардан аңгыда, биоквантум, аэроквантум, хайтек деп адыр­ларны база-ла эш-өөрүм-биле дыка сонуургап дыңнадывыс. Шуптузу дыка ажыктыг, келир үеде эртем чедип алырывыста биске идиг болуп, дуза кадар-дыр деп бодумга түңнелди үндүрдүм.
Ынчангаш мен клазымда эштерим-биле Биоквантум деп адырны шилип ап, аңаа бижидип, өөренир деп шиитпирледивис. Бо адырга биология, микробиология, физиология болгаш ботаника, генетика деп солун эртемнер-биле оон-даа чоок таныжар. Каракка көзүлбес делегейни микроскоптар, хроматографтар болгаш оон-даа өске амгы үениң тускай херекселдери-биле шинчилээр. Оон аңгыда, кижилерниң амыдыралын чаагайжыдып, экижидеринге чугула чүүлдерни — ижер сугнуң арыглааш­кынынга амгы үениң чаа биотехнологияларын канчаар ажыглаарын, клеткалыг культурлуг үнүштерин канчаар тарып өстүрерил дээн ышкаш херектиг чүүлдерни аңаа өөренип билип алыр болду.
Бистиң шапкын сайзыралдыг үевисте эртем-билигни ханы өөренип билип алзын дээш тургускан Кванториумну чөптүг ажыглап, аңаа барып өөренип, билиглерин улам быжыг­лап алырын бодумнуң үе-черге эш өөрүмге сүмелеп тур мен.

Ариадна ЧАМЫЯН, 9-ку гимназияның өөреникчизи.

#Дворецмолодежи #аныяктарордузу #чайгыдыштанылга #тыванын_аныяктары