Тараалаң Таңдының эдээнде…

Республикага «Аныяк өг-бүлеге — кыштаг» деп төлевилел чеди чыл бурунгаар эгелээн. Бо төлевилелдиң кол-ла сорулгазы болза, аныяктарны мал ажылынга хаара тудуп, оларга дуза чедирери. Көдээге мал бажын өстүрүп база фермалар тургузуп алырынга идигни берип турар. Ол үениң дургузунда көдээ суурларда хөй-ле аныяктарның мал ажылынче шымнып киргенин демдег­лээри чугула.

Мындыг таарымчалыг төлевилелге Таңдыдан аныяк өг-бүле Шолбан, Айлуна Санчы-оолдар каш чыл бурунгаар киржип, бо хүнге чедир малының баш санын өстүрүп чоруурлар. Чымыштыг ажылының дугайында Айлуна Анатольевна кысказы-биле чугаалады:

— Өөм ээзи-биле 2019 чылда аныяктарны деткээн бо төлевилелге киржип, 20 баш санныг инекти хүлээп алган бис. Таңды кожууннуң удуртулгазы аныяк өг-бүлелерни деткип, үргүлчү харылзажып турарлар. Бо хире баш санныг инектен дөрттен ажыг бызааны чыл санында онча-менди камгалап ап келген бис. Оон 2 чыл бурунгаар чээрби инекти база-ла аныяк малчыннар Михаил, Сайзана Ооржактарга хүлээдип бердивис. Мал кадарарга, черле эки-дир. Коданывыска дөртен ажыг бызаа арткан чүве, ам ол баш сан оон-даа өскен, инектер апарган, сүт-саа­нын болбаазырадып, чонга садып-саарып ап турар бис. Малчыннарның ажылы чымыштыг болгай, биске ада-иевис дузалажып, деткип чоруурлар. Беш уруглуг бис, үжү школачы, бичии­лери уруглар садында барып турар, Балгазында кырган- авазы, кырган-ачазының чанында. Кыштаавыс Балгазын суурдан ырак эвесте, «Родник» деп черде, бажың-балгат, кажаа-хораазын чаа тудуп каан, кудук база бар, мал суггарарда, эки чорду. Чээрби ажыг инекти саап алыры база белен эвес, эртен, кежээ кызып саап ап турар бис.

Оон ыңай өөм ээзи чонну ажылга хаара тудар төптүң шугуму-биле акша деткимчезин алган кижи, ол акша-биле улуг паш садып алдывыс, сүттү болбаазыраткаш, чөкпек, саржаг, божа, ээжегейни Кызылга, Бай-Хаакка барып садып алыр-дыр бис. Чорук-херек кылыр­да, боттарывыстың хөлгеливис база бар, а сиген-ширбиилди төрелдеривис-биле кезип белеткеп алыр чордувус. Бо кыш мал-маганга арай берге эртип тур, бис күзүн-не сигенни чедер кылдыр белеткеп алган болгаш, чүгээр болуп тур. Ынчалза-даа чамдык инектерни тургузу азырап тур бис, үргүлчү хайгаараар, кургаг өдек дажыыр, кажаада көржеңни хоорар дээш ажыл-ла хөй. Кожууннуң көдээ ажыл-­агый эргелелиниң специалистери мал-маганның деңгелин хайгаарап, кээп турарлар. Боттарывыс база мал эмнерин Кызылдан барып садып алыр чордувус, малчыннарга эм-таң черле херек – деп, аныяк малчын чугаалай-дыр.

Шынап-ла, мындыг тура-соруктуг, ажылгыр болза-ла, бай-шыырак чурттаар дээри чөптүг. Айлуна боду кончуг-даа шевер кыстарның бирээзи, анай-хураган кежинден чылыг тоннарны даарап алыр, уруг-дарыынга хөйлеңнерни боду-ла аргып кааптар. Чараш кыстарның авазы аъш-чем кылып турда, база онза, а өгнүң эр ээзи база олут орбас, чыдын чытпас, чылгы малын хавырар, хоюн кадарар, хүннү бадыр балдыр сык­пайн хүнзээрлер. Санчы-оолдар сүттен янзы чемнерни болбазырадып база малының кештерин, дүгүн октавайн, эттеп кылгаш, идик-хепти даарап ап турары онза болду. Дүктү ээргеш, хептерни аргып алгаш, садыптар чордум деп немей чугаалады. Езулуг-ла үлегерлиг, уран-шевер аныяк ава болуп турар.

Тараалаң Таңдының эдээнде шээр болгаш бода малын кадарып чоруур Санчы-оолдарның аныяк өг-бүлези өске эш-өөрүнге үлегерлиг дээрзи көскү. Мал бажын өстүрүп турары дээрге, ажылгыр, кызымаккай улус-ла шыдаар чай чок чымыштыг иш-тир.
А. Тюлюш,
Чуруктарны өг-бүлениң архивинден берген.

#көдээ_ажыл_агый #губернатор_төлевилели #тыванын_аныяктары

Предыдущая запись
Жителям Тувы вновь предстоит выбрать будущие объекты благоустройства
Следующая запись
Кызылский ТЮЗ поставил оперу «Муха-Цокотуха» и принимал поздравления
Меню