ЭДЕРГЕ-ЛЕ – ХЕК, БАЗАРГА-ЛА – КӨК ХЕНДЕРГЕДЕ

Чеди-Хөл кожууннуң Хендерге сумузунуң «Дадылыг» деп черинде элээн каш аныяк малчыннар долгандыр турлагжаан. Оларның аразында Аистлана, Мөңге-Назын Сотпалар – «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери. Аныяк малчыннар 2019 чылда 20 баш бода малды хүлээнип алган. Бо чылын дараазында аныяк малчыннарга 20 баш малды хүлээдиринге белен. Амгы үеде малының бажы ниитизи-биле 45 четкен, ам-даа төрүүрлери бар. Чайын 20 баш бода малды хүлээдиптерге, боттарынга 40 баш мал черле артып каар.
Аныяк өг-бүле 3 ажы-төлдүг. Улуг уруу Ай-Сурена Тываның көдээ ажыл-агый техникумунда мал эмчизи кылдыр өөренип турар. Ортун оглу Ай-Херел — Ак-Тал ортумак школазының 9-ку классчызы. «Оглувус бо чылын ОГЭ дужаар, чогум Ийи-Талда «кыштагжыларның» уругларынга ажыткан школа-интернатка өөренир күзелдиг турган кижи. Бичии уруувус Ванесса база губернатор төлевилелиниң программазы езугаар суурга садикче барып турган, ынчалза-даа «малчын кижи мен» дээш садикче баарындан ойталаан. Амгы үеде бистиң чанывыста анай-хураган аразында ойнап чоруп турар кижи» — деп, Аистлана Сотпа уругларының дугайында таныштырды.
«Кыштагжылар» 20 баш инээнден аңгыда, 100 ажыг өшкүлүг, 1 аъттыг болду. Малчыннарның чугаазы-биле алырга, өшкү азыраарга, өзүген-даа, сүдү база эм шынарлыг. Чылдың-на ийистээр, оон аңгыда дүгүн кыргааш, 1 кг-да 130 акшага дужаап база болур. А хойнуң дүгүн дужаар чер чок.
«Кожуундан мал эмчилери удаа-дараа кээп турар. 11 ай төнчүзүнде келгеш, малды тарып кааш бардылар. Кожууннуң удуртукчулары база черле сагыш салып турар. Бо чоокта 4 малчын аал бар. Одар-белчииривис четчир. Чүгле харын суг айтырыы берге. 4 аалдың ортузунга көдээ ажыл-агый яамызының программазы таварыштыр кудук казар деп чугаа үнүп турган чүве. Бо чылын бо айтырыгны кожууннуң удуртукчулары улаштыр шимчеди бээр деп бүзүреп турар бис» — деп, аныяк малчын Мөңге-Назын Сотпа чугаалады.
«Кыштагжыларның» аалынга белек-селектиг четкен ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Диинмей Балбан-оол суг айтырыын шиитпирлээри чугула дээрзин демдеглээш, бодунуң талазындан база болдунар аргалар-биле дузалаарын дыңнаткан. Малчыннарның аалынга четкен ажылчын бөлүктүң аразында кожууннуң удуртукчулары Чимит Дазырбан база Аким Торжу малчыннарга суг айтырыын ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының программазы таварыштыр черле шиитпирлээрин даанганнар.
«Аныяк малчыннарывыс ажылга кызымаккай, чидириг чок малын малдап турарлар. Сүт элбей берген үеде ак чемнерни, тыва морожениени кылгаш, Ак-Тал, Хову-Аксы суурларның көдээ ажыл-агый ярмаркаларынга садар улус. Оон аңгыда Ак-Талда сүт цеги бар, ында 1 литр сүттү 25 рубльге хүлээп ап турар» — деп, Хендерге сумузунуң чагырыкчызы Аян Чимит-оол таныштырды.
«Чайгы үеде кежээ 60 литр, эртенги үеде 50 литр сүттү саап алыр бис. Чамдык инектерниң бызаалары бичежек болур. Ынчангаш бызаалар семирзин дээш дыка сагбайн баар. Чанывыста авам Валентина Седен-Сат база даайым Сергей Сайын-оол биске дузалажып, арга-сүмезин кадып турарлар» — деп, Аистлана тодаргайлады.
Аныяк малчыннарның кыштаа суурдан ындыг-ла ырак эвесте, ынчалза-даа ында электри шугуму чогундан хүн батареязын ажыглап турар болдулар. Өртээ ындыг-ла аар эвес, бичежек батарея чогум соталыг телефон зарядкалап алырыга ажырбас. 1-2 лампа база хып турар. Малчыннар Интернетти, вайберни ажыглап турар болду. Ынчангаш көдээ амыдыралдыг тыва малчыннарывыс безин сайзыралдың маңы-биле деңнежип, чурагайлыг чуртталгадан чыда калбайн турарлар. Шынап-ла, компьютер таварыштыр малды кадарып олурар үелер бир шагда черле чедип кээр магадылал бар-дыр.
Материалды Алена НАН-ХОО белеткээн.
Чуруктарны Мира КОНГУЛ-ООЛ тырттырган.

#аныякмалчын #губернатортөелвилели #кыштагжылар #тыванын_аныяктары

Предыдущая запись
Работодатели смогут обращаться за субсидией по найму дистанционно
Следующая запись
Күш-ажыл кижини каастаар
Меню