Чаа СЫЛДЫSТАR чырып келир

ТР-ниң Культура яамызының эгелээшкини-биле Тывада «СЫЛДЫSТАR» продюсерлер төвү ажылдап эгелээн. Баштайгы «АРТ-ШОУ» фестивалы Аныяк­тар ордузунга болуп эрткен. Чаа төптүң ажылының дугайында ооң удуртукчузу Аржаана Сүктер-биле чугаалаштывыс.
— Продюсер төвүнүң ажылы-биле таныштырып көрүңерем, Аржаана Шиметовна.
— Төптүң кол сорулгазы — чаа, чайынналчак Сылдыс­тарны тып, оларның салым-чаяанын деткиири. «АРТ-ШОУ» фестивальды ай санында организастап эрттирер бис. Төптү ажыдарда, шупту талаларын өөренип, келир үениң сылдыстарынга улуг сценаже кыска оруктуг тускай төлевилелди чогааткан. Талантылыг кижилер улуг мөөрейлер манап олурбайн, ай санында болур фестивальга киржир аргалыг болур. Маңаа чүгле ыраа­жылар эвес, а шүлүкчүлер, композиторлар, рэперлер, битбоксерлер, стендаперлер, иллюзионистер, самчылар, циркчилер, юмористер киржип болур. Аргалыг-ла болза, бот-чогаал бижикчилерин (авторский) болгаш арыг, уран-чечен тыва дылды деткиир сорулгалыг бис. Оон аңгыда Россияга, делегейге уран чүүл мөөрейлеринге Тываны төлээлээр төлептиг кижилерни белеткээри.
— Киржир күзелдиг кижилер чүнү канчаарыл?
— Бирги чадазында дистанцияга, кандыг-даа ырыны ырлааш, кандыг-даа шынарлыг видеозун бисче чорудуп болур. Ийиги чадазынче эртип болур-болбазын арга-дуржулгалыг шииткекчилер көрүптер. Эрткен кижилерни фестивальга киржиринче чалаар. Олар каш хонук бурунгаар төпке келирге, эки белеткеп, эде-хере тыртар бис. Сценага канчаар алдынарын, кылаштаарын, арны-бажын эдерин, кандыг идик-хеп кедеринден эгелээш. Ыраажылар репертуарында 2,3 ырылыг болур. Тааржырын, экизин көрүп шилиир.
— Тиилекчилер каш болур, оларны кым илередирил?
— Ай санында 3 тиилекчи турар. Оларны залга олурган 200 хире көрүкчүлер шилиир. Баштайгы мөөрейге көрүкчүлерниң сонуургалын Аганак Седип, Айбелек Ооржак, Мандыл-оол Сылдыс олар чаалап алганнар. Бир дугаар хемчег болурга, боттарывыс база немей 3 кижини шилип алган бис. Талантылыг алды аныяктар дээрже бедип үнүп, баштайгы сылдыстар болу бээр барымдаазы улуг. Ынчалза-даа шупту чүве боттарындан, тура дүшпейн ажылдаарындан, чүткүлдүүнден кол хамааржыр. Олар-биле кады ажылдап эгелей берген бис.
— Кады ажылдажылгаже чүүлер кирип турарыл?
— Бир эвес ыраажы кижи болза, вокал башкылары-биле кичээлдеп, ол кижиге кандыг овур-хевир тааржырыл, кандыг ырылар ырлаза экил дээрзин көөр. Вокалга Кызылдың уран-чүүл колледжизиниң башкылары өөредир. Оларга тааржыр чаа ырыларны чогаадып, нептередир. Шүлүкчүлерге Тываның билдингир, арга-дуржулгалыг чогаалчыларынга шүлүктерин көргүзүп, арга-сүме берип өөренир, солун-сеткүүлге, социал четкилерге шүлүктерин парлаар. Чаңгыс сөс-биле чугаалаар болза, ат-алдар чедип алырынга улуг деткимче. Оон аңгыда оларның аразындан тергииннери республиканың улуг байырлалдарында, аалчылар уткаан черлерге, чазак чергелиг хемчеглерге, концерттерге киржир аргалыг. Кол-ла чүве оларны шын угланыышкынче углаары.
— Амгы үениң ырыларының аразында кандыг-даа ырылар бар. Оларның сөзүглелин кым-даа хынап, этпейн турар болгай, ону канчаар көөр силер?
— Ийе, ол ажыл аскап турарын билир бис. Чогум ыры сөзүглелиниң утказы-даа эвес, шын эвес адалгалар хөй болурун эскерип болур. Продюсер төвүн ол талазы-биле база ажылдаарын сагындырган. 2011-2012 чылдарда ук ажыл база эгелеп турган. Республика иштинге болур концерттерниң программазын биске көргүскен соонда, чүгле ынчан кожууннарга азы хоорайга көргүзер кылдыр чөпшээрел алыр турган. Амгы үеде соксаан. Ындыг ажыл кайы-даа талага эки, ажыктыг болур деп бодаар мен. Бир талазында артист кижи көрүкчүлерге үлегерлиг болур ужурлуг. Артистерниң мөгейикчилери кайы хире-даа назылыг бооп болур болгай.
— Продюсер төвүнге Тываны төлээлээр төлептиг кижилерни белеткээр дидиңер. Бичии уруглар аразында база мөөрейлер хөй болгай. Ай-кыс, Денберел ышкаш баштайгы сылдыстарывыс чырып келгенин билир бис. Оларга хууда уран чүүл лабораториялары чедер бе?
— Амдыызында 14-тен 35 харга чедир болгаш оон-даа улуг кижилер-биле ажылдап эгелээн бис. Чоорту 7 хардан өрү уруглар-биле ажылдаар план бар. Хуу төптер, лабораториялар бар-даа болза, амдыызында эвээш. Ол ажылды черле болуп турган чараш мөөрейи­вис «Хамнаа­рактан» эгелеп алыр деп бодап турар бис. Аңаа шилиттинген уругларны улаштыр өөредип эгелээр. Уругларның кандыг-даа байдалы эвес, чүгле талантызын көрүп шилиир бис.
— Ажылдаар студия кайдал?
— Шилиттингеннерниң ажылдаар, өөренир черин Улусчу чогаадылга бажыңында кылган. Амгы үеде материал-техниктиг бааза күштелип, калбартыр ажылдап эгелээр аргалар тургустунганы эки. Эге дээрезинде киржикчилер боттарының материалы-биле ажылдап турар. Чаа-ла эгелеп турар төлевилел-дир. Чүгле бодунуң талантызын бүзүредип шыдапкан улусту деткип, ынаар үе чарыыр болза, халас барбас. Ажылгырын, кызымаан биске шынзыдып шыдапкан кижилер-биле ажылдаар бис деп база катап чугаалаксап тур мен.
— «СЫЛДЫSТАR» төптүң бирги «АРТ-ШОУ» фестивалы болуп эрткен. Ооң дугайында чүнү чугаалаап болур силер?
— Бирги фестивальга 20 хире кижи чагыгны киирген. Кожууннардан база киржикчилер бар болган. Мен бодаарымга, дыка солун эрткен. Анаа-ла ыры, шүлүүн бараалгадыр эвес, ырының сөзүн, аялгазын чогааткан кижилер база келгени солун болган. Кижи бүрүзүн чонга ажыдып, чогаадыкчы ажыл-ижин калбаа-биле көрүкчүлерге таныштырган бис.
Көрүкчүлер шүлүкчү Мария Чуруккайны дыка сонуургаан. Шүлүктерин орус-даа, тыва-даа дылга шагдан тура бижип чоруур. Ооң күүселдезиниң үезинде карааның чажын тудуп шыдавайн, ыглажып-даа олурарлар бар болду. Бо төлевилел-биле ажылдап эгелээш, тыва чоннуң уран чүүлге салым-чаяанын кайгаан бис. Кижи билбес кандыг-даа кижилер бар болду. Оларның чүгле эвээш кезии чонче үнүп турар. Чамдыктары ол хире талантыны тудуп алган, кайыын эгелээрин билбейн олурар. Ылаңгыя шүлүкчүлер кымга-даа билдиртпейн, бажыңында бижип олурарлары хөй.
— Шүлүкчүлерниң номун чырыкче парладып деткиир план бар бе?
— Амдыызында ном үндүрер дугайында чугаа чок. Баштай боттарының талазындан идепкей херек. Арга-дуржулгалыг улуг чогаалчылар-биле база сырый ажылдап турар бис. Баштай майда, Өг-бүле хүнүнде, шүлүкчүлерниң мөөрейин эрттирер деп планнап турар бис. Аныяктар шүлүк номчувас апарган деп чугааны үзүп, чүнү кылзывысса эки дээрзин амдыызында билип ап, боданып турар бис. Амгы үениң аныяктарының ырыларының сөс, домаа-даа орта билдинмес деп турар болгай бис. Маңаа чогаалчылар-биле ажыл база ха­мааржыр.
Кожууннарже боттарывыс үнүп эгелээр бис. Кызылга фестивальга киржир талантыларны интернет таварыштыр видеодан эвес, боттарывыс шилип алыр бодалдыг бис. Баш бурунгаар кожууннарның чагыргаларынче, культура төптеринче дыңнадыгларны чорудуп, белеткел ажылдары чоруп турар.
— Ол бүгү деткимче дээш төлевир турар бе?
— Чок. Чүнү-даа, кымга-даа төлевес, шупту халас болур. Харын-даа республикадан дашкаар мөөрейлерге киржирде, ТР-ниң Культура яамызы деткиир. Черле бо эвес кайы-даа чылдарда болдунар шаанче деткип турган.
Продюсер төвү тыва клиптер кылыр ажылдарны база чорудуп эгелээр. Баштай шилиттинген тергиин дээн ыраажы-биле бир клипти тырттырар план салдынган.
Аржана ЧАМЗЫРЫН
Чурукту интернеттен алган
Предыдущая запись
Даштыкы аалчыларның сонуургалы улуг
Следующая запись
Культурные мероприятия с 26 апреля по 2 мая
Меню