«Тываның аныяктары» солун­нуң бо хүнде кол редактору – Мира Конгул-оол. Ол сөөлгү 10 ажыг чыл дургузунда солунну удуртуп, Тываның аныяктары-биле сырый харылзаалыг ажылдап чоруур. А шупту редакторларның саны ёзугаар алырга, ол – 28-ки редактор. Мира Конгул-оол тыва парлалга адырында аныяк чылдарындан-на ажылдап эгелээн. Баштай «Улуг-Хем» район солунунга корреспондент болуп, ооң соонда «Эне сөзү» солунга корректор, харыысалгалыг секретарь кылдыр ажылдаан. «ТА»-ның бо удаада аалчызы – солуннуң кол редактору Мира Конгул-оол дээрзин номчукчувус билип каан боор.

— «Тываның аныяктары» солунга ажылдап эгелээн чылдарыңарны сактып көрүңерем.

— Бо солунга ажылдап келген чылдарымда редакцияның байдалы дыка берге турган. Республика бюджединиң ниити парлалга адырындан 10 сая акша-хөреңгини казып каапкан, ажылдакчылары шалың чок, солун үнмейн турган чылдарда ажылдап эгелээн мен. Баштай солуннуң документ-саавырын эде-хере кылдыртыр саң-хөө бе­зин чок, бодумнуң каш акшамдан чарыгдаар турдум. Компьютерлери эрги. Дарга-бошкалардан дилеп тургаш, баштай компьютерлерни садып алган мен. Оон аңгыда чогаадыкчы коллектив база чок. Кадрлар талазы-биле айтырыг бо хүнде-даа берге болуп артпы­шаан. Кадрлар чокта, ам кан­чаар, кижи боду корректорлаар, боду солунну өрүүр, боду материалдарны бижиир апаар чорду. Өске солуннарда ажылдап чоруур кол редакторларны көргеш, дыка «адааргаар-дыр» мен.

— Дыка хөй чылдарда солунда кол редактор болуп ажылдаан-дыр силер. Солун таварылгалар черле турган боор.

— Ийе, ол колдуунда чүгле ажыл-агый-биле хамаарышкан. Солун үзүктел чок үнүп эгелээн соонда, чагыдылга айтырыы тургустунуп келген. Ынчан солуннуң чагыдылгазын кылдыртыр дээш, коллективтерни кезип, бодум бир хамаатыга чагыткаш, квитанция­зын дедир чедирип берип-даа турдум. Бир ындыг чагып алык­чы хомудалдыг келген. Силерге чагыдылга дээш акшаны төлээн мен, солунум келбейн турар деп, харын-даа менден акшазын негеп турду. Ооң соонда сайгаржып кээримге, хамаатының бажыңының даштында почта харжаа чок, ынчангаш чидип турар болган. Ынчан мээң мурнумда кол-ла сорулга солунну дүжүрбес, дириг арттырары турган. Ол үелерде каас-чараш солун үндүрер харык чок, чүгле солунну арттырып алыры кол айтырыг турган. Ынчалдыр үзүктел чок ажылдап тургаш, чагып алыкчыларывысты эгиткен мен.
Амгы үеде солун орус, тыва дылдарда үнүп турар. Ынчалза-даа номчукчулардан хомудалдар кээп, солунну чүгле тыва дылга үндүрерин дилеп турарлар.

— Солуннуң номчукчулары кымнарыл?

— «Тываның аныяктары» солунну школачылар-даа, аныяк-өскен-даа, улуг назылыглар-даа номчуп турар. Ылаңгыя кожууннарда аныяктар янзы-бүрү хемчеглерже бистиң корреспондентилеривис­ти чалаар, солун-биле сырый харылзаалыг. Бир катап мындыг таварылга болган. Ак-Довурак хоорайның аныяктарындан чагаа келген. Ында бир эмнелгениң багай ажылын бижээн. Чагааны солунга парлаан түңнелинде, Кадык камгалал яамызынга «төгерик столду» эрттирген. Улаштыр ол эмнелгениң чедер-четпестерин хынаан. Солун биле номчукчунуң аразында езулуг харылзаа ол деп бодаар мен.

— «ТА» биле аныяк кижи. Ол кандыгыл?

— Ооң мурнунда чылдарда «Тываның аныяктары» солуннуң шаңналы дээш чадаг чарышка маргылдаа эртип турган. Ынчан Арат шөлү, Ленин кудумчузу көзүлбес кылдыр аныяктар чыг­лып кээр турду. Бо маргылдааны катап диргизер бодалдыг мен. Ынчалза-даа солунувус аңгы юридиктиг албан чери эвес, а холдингиниң иштинде килдис кылдыр кирип турар болганда, ол ам бистиң удуртукчуларывыс­тан база хамааржыр апаар. Оон аңгыда «ТА»-ның бир юбилейлиг чылында кожууннарже чедип, аңаа аныяктар-биле ужуражылганы эрттирген бис. Аныяктар, элээдилер культура бажыңынга концертти-даа көргүскен. Мен бодаарымга, амгы үениң аныяк кижизи – көдээ суурларда-даа, хоорайда-даа бир дөмей идепкейжи. Чүгле харын хоорайның аныяктарында хос­туг үезин шын ажыг­лаа­рынга таарымчалыг чүүлдер хөй чадавас. «Тываның аныяктары» өске хоорайларда тыва студентилерниң землячест­волары-биле база найыралдыг. Студентилер чайгы дыштанылгаларының үезинде кээп, биске солун болуушкуннарын таныш­тырар. Социал четкилер таварыштыр-даа харылзажыр-дыр бис. Ай санында аныяк блогерлер-биле кады ажылдап, оларны солунга чырыдар ажыл уламчылап турар. Нии­тизи-биле аныяк­тар-биле деңге базып, оларның амыдыралындан «ТА» база чыда калбайн чоруур.

– «ТА»-ның чаа хевири канчап тыптып келгенил?

– Ийе, «Тываның аныяктары» солунну чаа, өңгүр, чараш хевирже киирерин үе негеп келген. 2016 чылдың декабрь айда бир дугаар глянц саазынга өңнүг солунну үндүрдүвүс. Баштай А3 хевирге чиңгежек турган. Эрткен чылдың чайынында А4 хевирже киирдивис. Өңнүг апаарга, ону аныяктар аажок чарашсынып сонуургаар. Бирги арынынче чүгле төлевирлиг материалдар кирип турар. Харын-даа солуннуң бирги арынын айдан айже оочурлап турар апарган.
Сөөлгү чылдарда социал четкилер тыптып, чурагайлыг чуртталга сайзырап турар үеде, «Тываның аныяктары» солуннуң саазын кырында хевирин хаап кааптар дээн үзел-бодалдыг дарга-бошкажыктар бо-ла таваржып кээр. Ынчалза-даа «Тываның аныяктары» солун бистиң респуб­ликавыстың барык культурлуг өнчүзү кылдыр санаттынып турар болганда, Тывада чаңгыс-ла борбак аныяктар солунун ам-даа салгалдарывыска арттырып бээри бистиң хүлээлгевис.

— «ТА»-ның 90 чыл иштинде чедиишкиннери хөй боор аа?

— Ийе, «Тываның аныяктары» солуннуң төөгүзүн көрүп олурарга, дыка хөй ленинчи комсомолдуң хүндүлел бижиктери-биле шаңнадып чораан чорду. Сөөлгү чылдарны алыр болза, редакция­выста чогаадыкчы ажылдакчылар эввэш-даа болза, янзы-бүрү мөөрейлерде киржип турар бис. 2018 чылда «Россияның 5 тергиин солуннары» деп бүгү Россия чергелиг мөөрейге «Тываның аныяк­тары» солунну киириштирип турдум. Ооң сертификады-даа бар. Ол мөөрейниң түңнели-биле, Хельсинкиге «САММИТ-2019» деп редакторлар чыыжынче чалаттырган турдум. Оон аңгыда 2021 чылдың күзүнүнде коррес­пондент Гюзель Кунзет база бүгү Россия чергелиг мөөрейге киришкеш, аныяк журналистер шуулганынга киришкен.
Черле ниитизи-биле алырга, аныяктар солунунда чүгле дың чаңгыс корреспондент артса-даа, «ТА» тынын салбайн турар.

Алена НАН-ХОО,
В. ШАЙФУЛИННИҢ тырттырган чуруу.
Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы