Росгвардияның албандан дашкаар хайгаарал килдизинде ажылынга кызымак, амыдыралынга ынак аныяктар коллективтиң өзээн тудуп, ниитилелде айыыл-чок чоруктуң камгалакчылары болу берген дизе частырыг эвес. Оларның бирээзи – аныяктар аразында Тываның тергиин спортчузу Чойган Тогаачы. Ол 2018 чылда Росгвардияның дайынчызы болуп киргеш, бо хүнде шаңнал-макталдыг, үре-түңнелдиг кызымакай ажылдап чоруур.
Эки аданың оглу сергек дээр болгай. Тес-Хемге күш-ажылчын өг-бүлеге төрүттүнген Чойган чажындан тура ады-иезиниң «Чалгаа чорба, кежээ чору» деп сөстерин дыңнап, Бижиктиг-Аксында аалы-биле Берт-Даг суур аразынга чүгүрүп чорааш, өгбелеринге дузалажып өскен. Төрээн тайга-сынынга мал дозуп доругуп чорда, Чойган биле ооң акызы Чингистиң энерелдиг иези аарыгның уржуу-биле чоок кижилеринден чарлып чоруткан. Чааскаан арткан ада оолдарын он үш чыл дургузунда хая-даштан быжыг эп-найыралдыг кылдыр кижизидип, өстүрген. Тогаачы алышкылар чуртталганың бергелеринге торулбайн, Тес-Хемниң чонунуң аразында эки кижилер диртип чурттап чоруур.
«Оскус-чавыс-ла мен дээш салымны чектеп орар бе? Мал-магандан халбактанып, төрел-дөргүл-биле үнчүп-киржип чорааш, өзүп келген бис. Школачы чорааш-ла, спортка сундулуумну ада-ием, башкыларым эскерип көргеш, улаштыр оон салдынмайн, чүрээмге тааржыр мергежилди шилип алырын сүмелээн. Республика чергелиг маргылдааларга ынчаар күзелим оттуп, чалданыш чок бодумну бурунгаар белеткеп эгелээн мен» — деп, росгвардейжи Чойган Тогаачы үлешти.
Шылгалдаларны бедик деңнелге эрткеш, Тываның күрүне университединиң студентизи күш-культура факультединиң тергиин төлээзи кылдыр 2014 чылда дооскан. Беш чыл дургузунда тренер башкылар Дажы Чечена Алдын-ооловна биле Балчирбай Мира Васильевна олар Чойганны эки белеткеп, өөредип каан. Ол үелерде-ле спортчу ориентирование деп хевир аныяк оолдуң чуртталгазының кол угланыышкыны апарган.
Шериг албан-хүлээлгезин Чита хоорай чанынга эрттиргеш, ажыл-агыйы чурт камгалалы-биле холбашкан боор ужурлуг деп чүүлдү бистиң маадырывыс хөөреди. Корум-чурум тудуп, хайгаараар организацияларже ажылдап кирер күзели 2018 чылда чүгленип келген. Тыва Республиканың спортчу ориентирование деп хевирде чемпион атты эдилеп чоруур аныяк эрни Росгвардияның удуртулгазы деткип, хыналданы дарый эрттирген.
«Кижи бүрүзү, ылангыя тыва эр кижи, аныяандан адын камнап, шын эвес шиитпир-кылдыныглардан ойталап, арага-таакпыдан бодун шеглеп чоруур болза, келир үеде кандыг-даа эжиктер ажык боор деп ыяк билген мен. Мага-бодун дадыктырып, спортка сундулуг болур, чедиишкиннерлиг болур болза, ажыл черле тыпты бээр. Олутта олча чок, чыдында чыргал чок диин, эрлер. Кызыл хоорайга хостуг ажыл олуттары чок болганындан 2018 чылда Туран хоорайнын ОВО шугумунче ажылдап чоруткан турган мен. Үш чыл дургузунда чаңгыс-даа чемелетпейн, хүлээлгем күүсеткенимниң түңнелинде Кызылдың ротазында келгеним ол» — деп, бистиң маадырывыс номчукчуларывыстан чажырбайн чугаалады.
Амгы үеде росгвардияның Тыва Республикада эргелелиниң тергиин спортчуларының даңзызынче кирип турар дайынчы Чойган Тогаачы, топтуг-томаанныг, оожум, кээргечел сеткилдиг бол, бурунгаар бедиктерже чүткүлдүг. Чиик атлетика, спортчу ориентирование талазы-биле кандыг-даа маргылдаага ол тиилеп, ажылдап чоруур коллективиниң адын сыкпайн, хүндүткелди чаалап ап чоруур.
«Спортчу ориентирование – нарын спорт хевири дизе меге болбас. Маңаа спорт мастери деп атты чедип алыры берге. Хүреште болза, мөге кижи удаваанда спорт мастери деп атты алган болур. Спортчу ориентирование чүгле маңнап үнгеш, ашкаш, доозар дугайында эвес, чиик атлетика, марафоннардан улуг ылгалдыг. «Старт» команда бериптерге, кара маң-биле ыдып чоруп бербес. Дораан спортчу карта-биле девискээрни өөренип көөр, компас-биле чүктерни билип алгаш, тускай чажырттынган пунктуларны координаталар дузазы-биле кыска үеде дилеп тывар. Халып база чоруур, үргүлчү боданып база чоруур ужурлуг. Хензиг частырыг аткаар октаптар. Арга-арыгга маргылдаага халып чорааш, бойдустуң каас-чурумалын эскерип, таалап, аң-мен дилээн аңчы дег кызыл тукчугаштарны чыып чоруурумга – сеткилим оожургаар» — деп, Чойган шилип алган спорт хевиринге база ажылынга аас-кежиктиг дээрзинге бичи-даа чигзинмейн турар.
Даң адар, хүн үнер – Тываның найысылалы кызыл хоорайның камгалакчылары, хайгааракчылары росгвардейжилер аразында бистиң маадырывыс ышкаш аныяк эр кижилер туруштуг ажылдап, албан-хүлээлгезин төлептиг күүседип чорда, ниитилелге кандыг-даа айыыл турбас. Чоокку үеде спорт мастери деп бедик атты Чойган Тогаачы чедип алырын күзеп каалыңар.
Росгвардиянын парлалга албаны.
