Каас-тодуг чуртталга — карак кызыл ажылда

«Эки аданың оглу сергек» дээр болгай. Тес-Хемге күш-ажылчы өг-бүлеге төрүттүнген Чойган чажындан тура ада-иезиниң «Чалгаа чорба, кежээ чору» деп сөстерин дыңнап, Бижиктиг-Аксында аалы-биле Берт-Даг суур аразынга чүгүрүп чорааш, өгбелеринге дузалажып өскен. Төрээн тайга-сынынга мал дозуп доругуп чорда, Чойган биле ооң акызы Чингистиң энерелдиг иези аарыгның уржуу-биле чоок кижилеринден чарлып чоруткан. Чааскаан арткан ада оолдарын он үш чыл дургузунда хая-даштан быжыг эп-найыралдыг кылдыр кижизидип, өстүрген. Тогаачы алышкылар чуртталганың бергелеринге торулбайн, Тес-Хемниң чонунуң аразында эки кижилер диртип чурттап чоруур.
«Өскүс-чавыс-ла мен дээш салымны чектеп орар бе? Мал-магандан халбактанып, төрел-дөргүл-биле үнчүп-киржип чорааш, өзүп келген бис. Школачы чорааш-ла, спортка сундулуумну ада-ием, башкыларым эскерип көргеш, улаштыр оон салдынмайн, чүрээмге тааржыр мергежилди шилип алырын сүмелээн. Республика чергелиг маргылдаа­ларга ынчаар күзелим оттуп, чалданыш чок бодумну бурунгаар белеткеп эгелээн мен» — деп, росгвардейжи Чойган Тогаачы үлешти.
Шылгалдаларны бедик деңнелге эрткеш, Тываның күрүне университединиң студентизи күш-культура факультединиң тергиин төлээзи кылдыр 2014 чылда дооскан. Беш чыл дургузунда тренер башкылар Дажы Чечена Алдын-ооловна биле Балчирбай Мира Васильевна олар Чойганны эки белеткеп, өөредип каан. Ол үелерде-ле спортчу ориентирование деп хевир аныяк оолдуң чуртталгазының кол угланыышкыны апарган.
Шериг албан-хүлээлгезин Чита хоорай чанынга эрттиргеш, ажыл-агыйы чурт камгалалы-биле холбашкан боор ужурлуг деп чүүлдү бистиң маадырывыс хөөреди. Корум-чурум тудуп, хайгаараар организацияларже ажылдап кирер күзели 2018 чылда чүгленип келген. Тыва Республиканың спортчу ориентирование деп хевирде чемпион атты эдилеп чоруур аныяк эрни Росгвардияның удуртулгазы деткип, хыналданы дарый эрттирген.
«Кижи бүрүзү, ылаңгыя тыва эр кижи, аныяандан адын камнап, шын эвес шиитпир-кылдыныглардан ойталап, арага-таак­пыдан бодун шеглеп чоруур болза, келир үеде кандыг-даа эжиктер ажык боор деп ыяк билген мен. Мага-бодун дадыктырып, спортка сундулуг болур, чедиишкиннерлиг болур болза, ажыл черле тыпты бээр. Олутта олча чок, чыдында чыргал чок диин, эрлер. Кызыл хоорайга хостуг ажыл олуттары чок болганындан 2018 чылда Туран хоорайның ОВО шугумунче ажылдап чоруткан турган мен. Үш чыл дургузунда чаңгыс-даа чемелетпейн, хүлээлгем күүсеткенимниң түңнелинде, Кызылдың ротазында келгеним ол» — деп, бистиң маадырывыс номчукчуларывыстан чажырбайн чугаалады.
Амгы үеде росгвардияның Тыва Республикада эргелелиниң тергиин спортчуларының даңзызынче кирип турар дайынчы Чойган Тогаачы, топтуг-томаанныг, оожум, кээргээчел сеткилдиг бол, бурунгаар бедиктерже чүткүлдүг. Чиик атлетика, спортчу уг-шиг тывар талазы-биле кандыг-даа маргылдаага ол тиилеп, ажылдап чоруур коллективиниң адын сыкпайн, хүндүткелди чаалап ап чоруур.
«Спорттуң уг-шиг тывар хевирин нарын дизе, меге болбас. Маңаа спорт мастери деп атты чедип алыры берге. Хүреште болза, мөге кижи удаваан­да спорт мастери деп атты алган болур. Спорттуң уг-шиг тывар хевиринге чүгле маңнап үнгеш, ашкаш, доозар дугайында эвес, а чиик атлетика, марафоннардан улуг ылгалдыг. «Старт» команда бериптерге, кара маң-биле ыдып чоруп бербес. Дораан спортчу карта-биле девискээрни өөренип көөр, компас-биле чүктерни билип алгаш, тускай чажырттынган пунктуларны координаталар дузазы-биле кыска үеде дилеп тывар. Халып база чоруур, үргүлчү боданып база чоруур ужурлуг. Хензиг частырыг аткаар октаптар. Арга-арыгга маргылдаага халып чорааш, бойдустуң каас-чурумалын эскерип, таалап, аң-мең дилээн аңчы дег кызыл тукчугаштарны чыып чоруурумга – сеткилим оожургаар» — деп, Чойган шилип алган спорт хевиринге база ажылынга аас-кежиктиг дээрзинге бичи-даа чигзинмейн турар.
Даң адар, хүн үнер – Тываның найысылалы Кызыл хоорайның камгалакчылары, хайгааракчылары росгвардейжилер аразында бистиң маадырывыс ышкаш аныяк эр кижилер туруштуг ажылдап, албан-хүлээлгезин төлептиг күүседип чорда, ниитилелге кандыг-даа айыыл турбас. Чоокку үеде спорт мастери деп бедик атты Чойган Тогаачы чедип алырын күзеп каалыңар.
Росгвардияның парлалга албаны.

Предыдущая запись
Чингис Ховалыг: я нашел дело по душе
Следующая запись
Активисты Молодежного движения Республики Тыва «Добрые Сердца Тувы» приняли участие в акции по посадке тысяч саженцев в Тандинском районе
Меню