Тывавыстың база бир ховар чараш кызы, Тува 24 телеканалдың башкарыкчызы Айдана Ховалыгның салым-чолун сонуургаарлар хөй-ле боор, ынчангаш Айдана-биле ужуражып, найыралдашканым бижиптейн.
Айдананың ук төөгүзү – Кызыл кожуунуң Ээрбек суурундан үнген. Андрей Хүр-оолович, Байлакмаа Ламажыковна Ховалыгларның хеймер уруу болуп төрүттүнген, Айдаш деп чаңгыс акылыг.
Ээрбек ортумак школазынга 1-ден 9-ку класска дээр тергиин өөренгеш, улаштыр Кызылдың Н.Н. Макаренко аттыг 15 дугаарлыг лицейинге 11-ги классты дооскан.
— Айдана, кандыг-даа кижиниң эң солун, уттундурбас үелери – сургуул чылдары болгай. Кайы хоорайга өөренип, кандыг мергежил чедип алган силер?
— Школаны доозуп, бир-ле дугаар ада-иемден ырап чорутканымны чер-ле кажан-даа утпас мен. Россияда эң-не чараш хоорай Санкт-Петербургка сургуул чылдарым эрткен. Аңаа дээди эртемим чедип ап, экономист мергежилиниң дипломун холга алдым.
Студент үелер дег солун чылдар-даа чок боор деп бодаар мен. Сургуулдар аразынга болуп эртип турар «Дангына биле Тажы Санкт-Петербург-2011» мөөрейинге бодумну шенеп киришкеш, 1-ги черге төлептиг болган мен. Даңгына, Тажы атка төлептиг болганнар төрээн Тывавыска кээп, «Мисс биле Мистер Альма-Матер»-ге кээп адааннажыр. Аңаа киришкеш, «Мага-боттуң тергиини» деп номинацияга төлептиг болдум.
Оон бо чылда Новосибирск хоорайга «Күрүне болгаш муниципалдыг удуртулга» мергежилиниң магистр чадазын доозуп алдым.
— Дээди эртемиңер чедип, Тывага чанып келгеш, каяа ажылдап эгелээн силер?
— Улуг хоорайга каяа-даа ажылдап турган болгаш, Тывага келгеш, кандыг-даа ажылче ажылдап кире берзимзе ажырбас деп бодалдыг турган мен. Бир-ле дугаар Кызылдың «Найысылал» уран чүүл төвүнге башкарыкчылап ажылдаан мен. Чартык чыл хире аңаа ажылдааным соонда, Тываның национал парыгынче база-ла янзы-бүрү культура-массалыг хемчеглер эрттирип ажылдап турдум.
— Ам бо үеде Тува 24 регион каналында телебашкарыкчылап турар болгай силер? Ажылыңарны сонуургадып көрүңерем?
— «Тува-24» каналга ажылдаанымдан бээр чаа-ла бир чыл чедип турар. Ынчалза-даа мындыг солун ажыл кыска үе дургузунда безин дыка хөйнү көргүзүп кээр-дир. Кайы-даа хевирлерде: спорт, культура, уран чүүл, эртем дээш онза талантылыг, кызымак, ховар, тергиин кижилерни билип ап, олар-биле чугаалажып, ажыл-ижин чырыдып чоруурга, бир өөрүнчүг.
Кады ажылдап турар эштерим хөй кезиинде аныяктар бар. Аравыста телевидениеге ажылдап чораан улуг дуржулгалыг журналистер база бар. Олар бисти өөредип, дузалажып чоруурлар. Ол дээш четтиргенивис илередип чоруур бис. Оператор оолдарывыс суг болза, хүнүң-не аар камера, штатив көдүрүп алгаш, аай-дедир маңнап-ла турарлар. Изиг-соок дивес, чоруп-ла каар бис. Ажыл аайы-биле Тываның чараш булуңнарын кезип чоруурга, дыка солун.
Меңээ инстаграм четкиге сонуургаан айтырыгларын салыр кижилер бар. Бир медээни үндүргеш, чүге 3-4 кижиниң адын адаарыл деп айтырыгны-даа салгылаар. Тайылбырлаайн. Бир медээни белеткээринге 3 кижи киржир боор, чамдыкта 4-даа апаар. Ол дээрге корреспондент, тырттырган оператор, материалды чыып кылган монтажер болур.
Ажылга бот-боттарывыстың аравыста маргыжыышкын-даа турар, хүнде кандыг-даа байдалдар тургустунуп кээр. Ынчалза-даа аравыста найырал болгаш дем бирги черде.
— Ажылыңар дыка солун-дур, Айдана. Хостуг үеңерде чүнү кылырынга ынак силер?
— Хостуг үемде ада-иемниң бажыңынга барып дузалажып, оларга чаагай чем кылып берип, чассып алгаш кээр мен (каттырар). Оон аңгыда спортзалга тренировкалап, кино көөр, номчуттунарынга хөлчок ынак мен. Кээргенчиг кино суг көргеш, караам ыжыдыр ыглап аар мен.
-Тренировка залынче барып турар кижилер спортка хандыкшылдыг улус болгай. Спорттуң кайы хевирин сонуургаар-дыр силер?
— Ча адарын дыка онзалап көөр мен. Бодум чогум спорттуң хевирлеринде киришпейн турар мен. Кадыкка эки болур кылдыр, спорт-биле өңнүктежиирин эки кылдыр санаар мен.
— Кады чоруур ынак эжиңер бар бе? Эр кижи кандыг болур болза экил?
— Амгы үеде ынак эжим чок. Эр кижи угаанныг, эки кижизидилгелиг, кызымак, ажылгыр, бодунуң мергежилин эки билир боор ужурлуг. Оон аңгыда ынак эжин хүндүлээр, шынчы болуру эң-не чугула.
Чуртталгада ээр-дагыр оруктар көвей, кижилерни куду көрүп, оларга хора чедирип болбас. Кандыг-даа үеде бөдүүн болгаш энерелдиг сеткил бирги черде.
— Амыдырал чуртталгаңарда эң кол сорулгаңар?
— Кол сорулгам – төлептиг кижи болуп, чер-чурттумга эки чүүлдерни кылып, аас-кежиктиг өг-бүле тудуп чурттаары болгаш ада-иемни кезээде өөртүп чорууру болур.
— Мээң-биле ажык чугаалашканыңар дээш четтирдим. Аас-кежикти, кады чоруур бүзүрелдиг эштиг болуруңарны күзедим!
Айдананың ук төөгүзү – Кызыл кожуунуң Ээрбек суурундан үнген. Андрей Хүр-оолович, Байлакмаа Ламажыковна Ховалыгларның хеймер уруу болуп төрүттүнген, Айдаш деп чаңгыс акылыг.
Ээрбек ортумак школазынга 1-ден 9-ку класска дээр тергиин өөренгеш, улаштыр Кызылдың Н.Н. Макаренко аттыг 15 дугаарлыг лицейинге 11-ги классты дооскан.
— Айдана, кандыг-даа кижиниң эң солун, уттундурбас үелери – сургуул чылдары болгай. Кайы хоорайга өөренип, кандыг мергежил чедип алган силер?
— Школаны доозуп, бир-ле дугаар ада-иемден ырап чорутканымны чер-ле кажан-даа утпас мен. Россияда эң-не чараш хоорай Санкт-Петербургка сургуул чылдарым эрткен. Аңаа дээди эртемим чедип ап, экономист мергежилиниң дипломун холга алдым.
Студент үелер дег солун чылдар-даа чок боор деп бодаар мен. Сургуулдар аразынга болуп эртип турар «Дангына биле Тажы Санкт-Петербург-2011» мөөрейинге бодумну шенеп киришкеш, 1-ги черге төлептиг болган мен. Даңгына, Тажы атка төлептиг болганнар төрээн Тывавыска кээп, «Мисс биле Мистер Альма-Матер»-ге кээп адааннажыр. Аңаа киришкеш, «Мага-боттуң тергиини» деп номинацияга төлептиг болдум.
Оон бо чылда Новосибирск хоорайга «Күрүне болгаш муниципалдыг удуртулга» мергежилиниң магистр чадазын доозуп алдым.
— Дээди эртемиңер чедип, Тывага чанып келгеш, каяа ажылдап эгелээн силер?
— Улуг хоорайга каяа-даа ажылдап турган болгаш, Тывага келгеш, кандыг-даа ажылче ажылдап кире берзимзе ажырбас деп бодалдыг турган мен. Бир-ле дугаар Кызылдың «Найысылал» уран чүүл төвүнге башкарыкчылап ажылдаан мен. Чартык чыл хире аңаа ажылдааным соонда, Тываның национал парыгынче база-ла янзы-бүрү культура-массалыг хемчеглер эрттирип ажылдап турдум.
— Ам бо үеде Тува 24 регион каналында телебашкарыкчылап турар болгай силер? Ажылыңарны сонуургадып көрүңерем?
— «Тува-24» каналга ажылдаанымдан бээр чаа-ла бир чыл чедип турар. Ынчалза-даа мындыг солун ажыл кыска үе дургузунда безин дыка хөйнү көргүзүп кээр-дир. Кайы-даа хевирлерде: спорт, культура, уран чүүл, эртем дээш онза талантылыг, кызымак, ховар, тергиин кижилерни билип ап, олар-биле чугаалажып, ажыл-ижин чырыдып чоруурга, бир өөрүнчүг.
Кады ажылдап турар эштерим хөй кезиинде аныяктар бар. Аравыста телевидениеге ажылдап чораан улуг дуржулгалыг журналистер база бар. Олар бисти өөредип, дузалажып чоруурлар. Ол дээш четтиргенивис илередип чоруур бис. Оператор оолдарывыс суг болза, хүнүң-не аар камера, штатив көдүрүп алгаш, аай-дедир маңнап-ла турарлар. Изиг-соок дивес, чоруп-ла каар бис. Ажыл аайы-биле Тываның чараш булуңнарын кезип чоруурга, дыка солун.
Меңээ инстаграм четкиге сонуургаан айтырыгларын салыр кижилер бар. Бир медээни үндүргеш, чүге 3-4 кижиниң адын адаарыл деп айтырыгны-даа салгылаар. Тайылбырлаайн. Бир медээни белеткээринге 3 кижи киржир боор, чамдыкта 4-даа апаар. Ол дээрге корреспондент, тырттырган оператор, материалды чыып кылган монтажер болур.
Ажылга бот-боттарывыстың аравыста маргыжыышкын-даа турар, хүнде кандыг-даа байдалдар тургустунуп кээр. Ынчалза-даа аравыста найырал болгаш дем бирги черде.
— Ажылыңар дыка солун-дур, Айдана. Хостуг үеңерде чүнү кылырынга ынак силер?
— Хостуг үемде ада-иемниң бажыңынга барып дузалажып, оларга чаагай чем кылып берип, чассып алгаш кээр мен (каттырар). Оон аңгыда спортзалга тренировкалап, кино көөр, номчуттунарынга хөлчок ынак мен. Кээргенчиг кино суг көргеш, караам ыжыдыр ыглап аар мен.
-Тренировка залынче барып турар кижилер спортка хандыкшылдыг улус болгай. Спорттуң кайы хевирин сонуургаар-дыр силер?
— Ча адарын дыка онзалап көөр мен. Бодум чогум спорттуң хевирлеринде киришпейн турар мен. Кадыкка эки болур кылдыр, спорт-биле өңнүктежиирин эки кылдыр санаар мен.
— Кады чоруур ынак эжиңер бар бе? Эр кижи кандыг болур болза экил?
— Амгы үеде ынак эжим чок. Эр кижи угаанныг, эки кижизидилгелиг, кызымак, ажылгыр, бодунуң мергежилин эки билир боор ужурлуг. Оон аңгыда ынак эжин хүндүлээр, шынчы болуру эң-не чугула.
Чуртталгада ээр-дагыр оруктар көвей, кижилерни куду көрүп, оларга хора чедирип болбас. Кандыг-даа үеде бөдүүн болгаш энерелдиг сеткил бирги черде.
— Амыдырал чуртталгаңарда эң кол сорулгаңар?
— Кол сорулгам – төлептиг кижи болуп, чер-чурттумга эки чүүлдерни кылып, аас-кежиктиг өг-бүле тудуп чурттаары болгаш ада-иемни кезээде өөртүп чорууру болур.
— Мээң-биле ажык чугаалашканыңар дээш четтирдим. Аас-кежикти, кады чоруур бүзүрелдиг эштиг болуруңарны күзедим!
Алдынай СААЯ.
