Улусчу эгелээшкиннер чылында Тываның студенчи аныяктары боттарының креативтиг бот-идепкейжи чоруун база катап бадыткааннар. ТывКУ-нуң химия кафедразының доцентизи Ольга Кендиванның удуртулгазы-биле дыка хөй солун төлевилелдерни амыдыралга боттандырган. Аныяктар херээниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң грантыларын тиилеп ап, Шуй суурга «Дустуг комната», «Ус-дарган мастерскаязы», «Социал дааранылга коворкингизи» төлевилелдерни боттандырып, Кара-Хаак суурга уругларга ойнаар шөлчүгешти тудуп, Кызыл хоорайга «Тыва аймак фамилияларның аллеязын» кылганнар (ковид аарыының уржуундан ажыдыышкынын чылдырган). Студентилерниң төлевилелдери оон-даа хөй. Ол бүгүнүң боттанырынга улуг үлүг-хуузун киирип турар башкы Ольга Кендиван-биле «Тываның аныяктары» солуннуң штаттан дашкаар корреспондентизи чугаалашкан.
— Ольга Даваа-Сереновна, силерниң студентилериңерниң чедиишкинниг төлевилелдерин хөй деп билир бис, ынчалза-даа бот-идепкейжи төлевилелдерни кысказы-биле таныштырып көрүңерем.
— Шынап-ла, шуптузун санап чугаалаары болдунмас. Ынчангаш чүгле Улусчу эгелээшкиннер чылынга хамаарышкан төлевилелдерни таныштырып көрейн. Оларның аразында Серен Донгактың «Архитектурлуг фамилия хакатону» бар. Аллеяда ондарлар, ооржактар, күжүгеттер, хомушкулар, монгуштар, саттар, донгактар болгаш оон-даа өске төрел-аймактар кирген. Бо чараш аллея Кызыл хоорайның база бир парк зоназы болур. Төлевилелдиң киржикчилери – үндезин тыва аймактарның төлээлери. Олар Росаныяктарның грант акша-хөреңгизи-биле төрел аймактарның аттарын база сүлде демдектерин сиилбээн узун сандайларны кылган. Төлевилел аныяктар ортузунга өг-бүлениң, төрел аймактың езу-чаңчылдарын хүндүлеп, ону кадагалаарынче, өг-бүле институдун быжыглаарынче угланган.
Оон аңгыда, Вилория Мортуй-оолдуң «Аныяктарның инклюзивтиг чогаадыкчы фестивалы» деп төлевилели бар. Бо төлевилелдиң онзагай талазы – чаңгыс хүн дургузунда, декабрь 5-те, ТывКУ-нуң баазазынга төп кожууннарның киржилгези-биле фестивальды эрттирген. Аңаа 100 ажыг чагыг кирген. А декабрь 16-да Ак-Довурак хоорайда «Уругларның школа-интернадының» баазазынга барыын кожууннарны чыып, хемчегни эрттирген. Чуртта болгаш регионда эпидбайдалдың аайы-биле фестиваль очно-дистанциялыг хевирге эртип турганын сагындыраал. Маңаа уругларның холдан кылган ажылдары жюри кежигүннериниң сагыш-сеткилин доюлдурган. Ынчангаш кижи бүрүзүнге идепкейлиг киржилгези дээш дипломнарны, фестивальдың демдээн сиилбээн суй белектерни тывыскан.
База бир онзагай төлевилелдерниң бирээзи «Дустуг комната» болган. Ооң автору – Саглаана Саая. Төлевилелди боттандырып тургаш, Бай-Тайга кожууннуң Шуй суурунуң аныяктарының деткимчези-биле амгы үениң инфраструктуразынга таарыштыр дустуг комнатаны тургускан. Өрээл бүрүнү-биле Дус-Дагның дузундан долдунган. Амгы үеде дустуг өрээлде галотерапияны чорудуп турар. Бо төлевилелдиң амыдыралга боттанганы-биле, кыдыг-кызыгаар кожууннуң чурттакчылары кадыкшылын быжыглаар аргалыг апарган. Ылаңгыя, бүдүн делегейде эпидбайдалды алгаш көөрге, ол дыка актуалдыг болганы чугаажок.
База бир солун төлевилелди Алина Ооржак тургускан. Ол «Инклюзивтиг ус-дарган студиязы» төлевилелин боттандырып тура, кадыкшылының аайы-биле харык-шинээ кошкак уруглар-биле ажылдап эгелээн. Кичээлдерге уруглар саазындан, пластилинден, дойдан, дустуг далгандан, пөстен композицияларны кылып өөренген. Харын-даа уругларның ажылдарын делгелге-ярмаркага безин киириштирип турган. Төлевилелди боттандырып турган үезинде бергедээшкиннер тургулаан. Кадыы кошкак уруглар харылзааже үнер хөөн чок, ада-иелер уругларын чурукка тырттырарын безин чөпшээревейн баар. Ындыг-даа болза, кадыкшылының аайы-биле харык-шинээ кошкак уруглар-биле ажылдап чоруур башкылар дузазын көргүскен.
Сюзана Хомушкунуң «Турисчи суй белектерде Тываның брендилери» төлевилели онзагай. Ол дээрге Тываның брендилерин суй белектер таварыштыр сайзырадыры болур. Ыяштан кылган суй белектерге (фанерага) лазерь-биле кезип тургаш сиилбиири-дир. Лазерьлиг дериг-херекселди садып алган. Бо төлевилел езугаар элээн каш турисчи суй белектерни чогаадып кылган. Ооң иштинде хөөмей, хүреш, өг, аржааннар, тускай аң-меңнер, тыва төрел аймактар аттары кирип турар.
Төлевилелди ТывКУ-нуң удуртулгазы чүүлдүгзүнгеш, «2020 чылдың инновациялыг төлевилелдериниң каталогунче» киирген. Ооң байырлыг таныштырылгазын бо чылдың май 15-те, «Музейлер дүнү» болуп турда, республиканың Национал музейинге кылган. Ол-ла үеде «Тыва – бистиң өргээвис» фестивальдың делгелгезинге киришкен. Оон аңгыда, Бүгү-делегейниң аныяктарның социал төлевилелдери мөөрейниң «Чогаадыкчы аныяктарның эгелээшкиннери» номинацияга 2021 чылда бирги черни ээлээн.
— Ольга Даваа-Сереновна, студентилериңерге ам-даа чедиишкиннерни күзедивис.
Алена НАН-ХОО.
Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы
