Тывада кибер херек үүлгедиишкиннериниң саны өзүп турарын дыңнадып турар. Кем-херек үүлгедикчилери бузурукчу схемаларны чогаадып, чоннуң банк карталарындан акша-төгерикти белени-биле оорлап аптар апарган. Аферис­терниң аспаанче колдуунда улуг назылыг кижилер болгаш банк карталарының ажылдаар системазын сайгары албас улус кирип турар. Телефонда меге банкирлерниң дугайында Тываның Айыыл чок чорук яамызының ажылдакчылары сагындырып, профилактиктиг ажылдарны удаа-дараа чоруткулаан.

2020 чылдың түңнели-биле алырга, IT-технологиялар таварыштыр болган кем-херек үүлгедиишкини 12 хуу өскен. Бо сан хүн бүрүде немежип турар. Бузурукчу чоруктуң хевирлери өскерлип турар, ынчалза-даа банк картазын ажыглап, оор чорук кылган кем-херек үүлгедиишкиннери чидиг болуп артпышаан. Хүннүң-не полицияга кибер кем-херек талазы-биле 3-4 билдириишкин кирип турар.
Интернет таварыштыр кем-херек үүлгедиглерин тыварынга республиканың девискээринде «Кибердружина» отряды ажылдап турарын сагындыраал.
Кибердружинниктер деп кымнарыл ол, күрүнеге ооң херээ чүл? Бо удаада бо айтырыгларга харыылаарын кызыдаалы.
Кибердружиналар дээрге Интернетте кем-херек үүлгедиглери-биле демисежир хөй-ниити каттыжылгалары болур. Аңаа наркотиктер садып-саа­рылгазы, экстремизм, амы-тынынга четтинери, интернет таварыштыр мөлчүкчү чорук дээш оон-даа өске айтырыглар хамааржыр. Ындыг нии­тилелдер Россияның шупту регион­нарында тургустунган. Ында эки турачылар ажылдап, боттарын киберволонтерлар деп адаан.
Кибердружиналарны тургузарының дугайында эгелээшкинниң база бир автору, Күрүне Думазының депутады Олег Быковтуң чугаазы-биле алырга, эрге-хоойлу ажылдакчыларынга кибер кем-херек үүлгедиишкиннерин илередеп тыварынга волонтерларның дузазы херек. Ынчангаш хоойлу-дүрүм езугаар таарымчалыг байдалдарны оларга тургузуп бээри чугула. Кибердружиналар хөй-ниити организациялары болурун үстүнде айыткан бис. Ооң кежигүннери кылдыр 18 хардан өрү хамаатылар кирип болур.
Алаш Салчак, Информас­тыг технологиялар төвүнүң инженер-программизи: — Гаджеттиг кижи бүрүзү интернетти ажыглап турар, ынчангаш мегечилерниң аспаанга алзып болур айыыл бар. Кижиниң дугайында хууда медээлерни оорлаар программаларны салыптарга, оларга кым-даа таваржып болур. Интернетке камгалал кылып албас болза, кижи боду билбейн безин мегеледип, когарап болурунуң айыылы бар.
Алена НАН-ХОО белеткээн.
#кибербезопасность #тыванын_аныяктары