Тываның ортумак профессионал өөредилге черлери аңгы­аңгы адырларда тус кай специалистерни белеткеп турар. Сөөлгү каш чылдарда «Өөредилге» национал төлевилелдиң иштинде ортумак өөредилге черлеринге бүдүрүлгелер программа­биле мастерскаяларны, цехтерни дерээн. Техникум бүрүзү боттарының мергежилдериниң аайы­биле тускай ажыл­агыйлыг апарган. Шагаа айында сургуулдарның бүдүрүп, кылып турар ажылдарын делгээн.

Көдээ ажыл­агый техникуму Тываның көдээ ажыл­агый техникуму ортумак профессионал өөредилге черлериниң аразындан 2020 чылда грантыны ойнап алган. Ооң­биле 5 өөредилге мастерскаяларын дерип, сургуулдарны чүгле теория кырында эвес, практикага база өөредип турар. Ол дээрге ветеринарлыг, көдээ ажыл­агый биотехнологиязы, фермержи, көдээ ажыл­агый машиналары цехтер болуп турар. Сургуулдар башкылары­биле көдээ ажыл­агый продукцияларын эът болгаш ногаа аймаан болбаазырадып, үр шыгжап болур кылдыр кылып
Төлевилелдер аржана ЧаМзырын белеткээн
турарлар. Баартакта хой эъдин болгаш дузаан ногааларны делгээн. Оон аңгыда көдээ ажылагый биотехнологиязы салбырның сургуулдары чайгаар бүткен (натуральный) йогурт рецептизин чогааткаш, янзы­бүрү каттар холумактыг кылдыр белеткеп турарлар.
Даг­техниктиг техникуму Тываның даг­техниктиг техникуму Тожу кожууннуң Тоора­Хем сумузунда ажыттынган. Ында 200 сургуулдар ажыктыг казымал байлактар, ажык даг ажылдарының машинизи, повар, пекарь мергежилдерде өөренип турар. Оон аңгыда «Тайга черде суму» губернатор төлевилели­биле суурнуң чурттакчыларын тайганың кежиин болбаазырадырынга өөредип турар. Ол черниң байлаа балык­байлаң, эът болганда, изигге, соокка ыштаар цехтер ажылдап турар. Доозукчулары колдуу ол­ла черде «Лунсин» организациязынга тургустунуп, чамдыктары боттарының ажылын ажыдып ап турарлар. Делгелгеде кадырган, ыштаан янзы­бүрү балыктарны делгеп салган.
Технологиялар техникуму Чадаана хоорайда Тываның технологиялар техникумунда портнойлар, сварщиктер, мал ажылының мастерлери, көдээ ажыл­агый продукциязының болбаазырадыкчылары өөренип турар. Портнойлар алгы­кеш, дүктен эдилелдерни тыва стильге даарап турар. Оон аңгыда кежик хавы, хин, артыш, шай, дус хаптарын каастап даарааш, чонга садып турар. Алгы­кеш цеги портнойлар­биле сырый харылзаалыг ажылдап турар. Алгы­кешти ук кожууннуң чурттакчыларындан хүлээп алгаш, тыва чеңи­чоктар, тоннар, бичии уругларга бопук идиктерни даарааш, чадаанчыларны хандырып турар. Техникумнуң дузалал ажыл­агыйы база бар болгаш, Шагаа айында кежик хавын тыва аъш­чем­биле долдургаш, таарышкан өртекке чонга тараткан.
Ус­шеверлер техникуму Бай­Тайга кожууннуң төвү Тээлиде Тываның ус­шеверлериниң техникуму бар. Ында ыяштан янзы­бүрү херекселдер чазаары, даш чонары, чоннуң ус­шеверлекчизи, алгы­кешти болбаазырадыры болгаш чурагайлыг медээлер ажылдап кылыры деп мергежилдерде өөредип турар. Өөредилге чериниң доозукчуларының хөй кезии улаштыр дээди өөредилге черинче кирип ап турар. Чамдыктары боттарының хууда херээн ажыдып, ажылдай бээрлер. Бо мергежилдерже колдуунда ындындан­на салым­чаяанныг шеверлер өөренип кээр болгаш, улам сайзырап чоруй баары билдингир.
Национал школа хөгжүдер институт Эрткен чылын тыва дыл башкыларының ассоциациязы­биле демнежип, РФ­тиң Президентизиниң фондузунуң мөөрейинге киришкеш, эки түңнелдиг болуп, «Тыва оюннар уругларга» деп төлевилелге тиилээш, 400 ажыг муң акшаны алган. Институттуң кол сорулгазы — шаандакы өгбелеривистиң ойнап чорааны национал оюннарны амгы шагның уруглары калбаа­биле ойнап эгелээр кылдыр сайзырадыры. «Буга шыдыраа», «даалы», «хооруул», «кажык» дээш өске­даа тыва оюннарны ойнаар херекселдерни чагыг езугаар шаңнал акша­биле кылдыргаш, республиканың өөредилге черлеринге үлеп берген. Бичиизинден тура­ла, угаан­ медерел сайзырадыр чараш оюннарны школаларда өөредип эгелээн. Эрткен чылгы эпидемиологтуг байдал ажылды бичии саадаткан­даа болза, Шагаа айында уруглар оюннарны улуг сонуургал­биле шиңгээдип, ойнап турарлар. Тыва дыл, национал школа хөгжүдер институт башкылары уругларны тыва дыл, чогаал, улусчу ужурлар болгаш класс шактарында өөредип турар. Ортумак өөредилге черлери база хаара туттунган. Удавас оюннарның тергииннерин илередип эгелээр сорулга салдынган. Тыва оюннарга класс, школа, суур, кожуун, хоорай, республика чергелиг турнирлер тыва дыл хүнүн уткуштур болуп турар.

#нацпроекты #образование #тыванын_аныяктары