«Тываның аныяктары чугаалап тур!» дамчыдылганың ийиги сезонунуң бирги үндүрүлгезиниң аалчызы Чаяна Дилгижек болган. Ол — #Команда_Тувы_2030 аныяктар шуулганының киржикчизи. Чаяана Дилгижек бодунуң төлевилелин Росмолодежька камгалаан. Амгы үеде Чаяна Дилгижек — «Салгал» уругларның чогаадыкчы студиязының удур­тукчузу. Төлевилелдиң кол угланыышкыны — салым-чаяанныг чаштарны илередир таарымчалыг байдалды тургузары болгаш оларның чогаадыкчы арга-шинээн улам сайзырадыры. Уруглар студиязынга хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелерниң база тускай шериг операциязының киржикчилериниң уруг-дарыын хаара тудар.

— Бодуңарны таныштырып көрүңерем.
— Мени Чаяна Дилгижек дээр. Амгы үеде Тывада «Движение первых» уругларның болгаш аныяктарның хөй-ниити организациязында специалист болбушаан, «Салгал» чогаадыкчы студияның удуртукчузу кылдыр ажылдап турар мен. Студияда 40 хире уруг­лар кээп турар.

— Уругларга чогаадыкчы студияны ажыдар деп бодал канчап тыптып келгенил?
— Бичиимде-ле, 4-5 харлыымда, хореография бөлгүмү барып эгелээн мен. Баштайгы башкым – Александр Сарыглар. Оон бээр школа ажыдар күзелим турган. Чашкы үениң күзели. Эртен эрте оттуп келгеш-ле, «Утренняя звезда» дамчыдылгада бичии чаштарның чараш танцы-самын көөр чаңчылым бар. Черле школачы чылдарымдан бээр Алла Духованың «Тодес» бөлүүн сонуургаар болгаш, амгы үениң хореография школазын Тывага ажыдар күзелдиг чораан мен. Ол күзелим кайнаар-даа читпээн. Күзелимни чедип алырынга чедир узун орук эрткен. 2021 чылда хенертен күрүнеде турум ажылымдан үнгеш, бодумнуң хууда херээмни ажыттым.

— Уруглар силерге каш харлыындан эгелеп кээп болурул?
— Уруглар 3 харлыындан эгелээш кээп турар. Эрткен чылын 3 харлыг турган уруглар ам 4 харлыг, амгы үеде 4-5-тен 12 хар чедир уруглар бар.

— Студияңар кайы хире үр ажылдап тур?
— Бо декабрь айда бир чыл болур бис.

— Чаа-ла бир чыл четсе-даа, уругларыңар янзы-бүрү мөөрейлерге тиилеп, шаңналдарны ап турар болгай.
— Баштай ноябрь айда 3-5 харлыг уруг­лардан тургустунган бичии бөлүк ажылдап эгелээн. А декабрь айда 7-10 харлыг уругларга бөлүк ажыттынган. Бир ай хире ажылдаан түңнеливисте, январь айда, бисти Новосибирск хоорайга бүгү делегей чергелиг хореография уран чүүлүнүң «Хрус­тальные вершины» фестиваль-мөөрейже чалаан. Уругларывыс аразында сценаже бир дугаар үнгеннери бар. Ындыг-даа болза фестиваль-мөөрейге ийиги чергениң дипломун чаалап алдывыс. Улуг сценага, өске регионга, танывазы улус аразынга, ындыг улуг масштабтыг мөөрейге киржири уругларга арга-дуржулга алырынга идиглиг болган. Мөөрейниң жюри кежигүннери бир ай дургузунда ындыг улуг чедиишкинниг болганывысты магадаан. Ооң соонда сула салдынмаан бис. Апрель айда Кемерово хоорайга эрткен хорео­графия уран чүүлүнүң талазы-биле бүгү Россияның мөөрейинге кириштивис. Аңаа шаңналдыг черже кирбезивиссе-даа, ук хемчегниң масштавы, деңнели бедик болгаш, уругларга өөредиглиг болган. Уруглар сценага, кичээлдер үезинде-даа боттарын алдынары өске апарган. Чүү чүвеже чүткүүрүн уруглар биле берген.

— Чамдыкта уруглар бир-ийи кичээлче барыпкаш, ара октаптар таварылгалар турар болгай. Ындыг таварылгада канчаарыл?
— Ийе, эрткен чылын бөлүктүң ажылының эгезинде 20 уруг кээп эгелээн, а өөредилге чылының төнчүзүнде чүгле 7 кижи дооскан. 20 кижиниң 13-ү янзы-бүрү чылдагааннар-биле келбейн барган. Ооң чылдагааны аңгы-аңгы: өг-бүле байдалы-биле азы аажы-чаңы оожум болганы-биле болур. Эрткен чылын ара каапкан уруглар бо чылын катап кээп база турар. Хореография уругларның бүгү талазы-биле өзүлдезинге дузалыг деп бодаар мен.
Бодум таламдан уругларны-даа, ада-ие­лерни-даа деткип, дузаны кадарын кызар мен. Хүннүң кайы-даа үезинде уруглар менче долгап, арга-сүмезин айтыргылаар.

— #Команда_Тувы_2030 аныяктар шуулганынга киржип тургаш, Росмолодежьтуң грантызын тиилеп алганыңарны билир мен. Ооң дугайында таныштырып көрүңерем. Грантыже киирер деп бодал канчап тыптып келгенил?
— #Команда_Тувы_2030 аныяктар шуулганының ажыл- ижин элээн каш чылдар дургузунда хайгаа­рап, сонуургап келген мен. Эгезинде шуулганга чүгле студентилер болгаш сайгарлыкчылар киржир деп бодап турган мен.Бодумнуң кол ажыл-чорудулгамдан аңгыда, бот-хандыртынар хевирже шилчип, студияны ажылдадып эгелей бергеш, чоорту грантылар дугайында өөренип көрүп эгеледим. Грант деткимчези деп чүл, төлевилел кандыг болурул дээн ышкаш айтырыглар мени сонуургадып эгелээн.
Бистиң кичээлдеривис Аныяктар ордузунуң фойезинде эртип турар болганда, ындыг-ла кончуг таа­рымчалыг эвес. Ону канчаар экижидип болурунуң дугайында боданып эгелээн мен. Янзы-бүрү мөөрейлерге киржириниң чарыгдалдары болгаш черле нии­тизи-биле кичээлдерниң деңнелин бедидип, хөгжүм аппаратуразын садып алыры дээн ышкаш организастыг айтырыг­лар-ла хөй. Бир эвес бичии уругларның чогаадыкчы чоруун күрүне деткип турар болза, ол кончуг эки. Ынчангаш грантыже төлевилелди киирер сорулганы салдым. Тии­лекчи болганывыска аажок өөрүп тур мен. Студияда кээп турар уруглар шупту салым-чаяанныг, танцылаарынга, уран чүүлге ынак. Кажан оларның өөрүшкүлүг карактарын көрүп, чаштарның ам-даа улаштыр сайзыраарынга бүгү талалыг деткимчени чедип алыры хей-аътты көдүрер.

— Силерниң студия­ңарже уруглар халаска барып болур деп билип тур мен.
— Ийе, мээң өөм ээзи — тускай шериг операциязының киржикчизи. Ынчангаш бо нарын үеде мен ышкаш улуска канчаар дузалажып болурун боданган мен. Сценага өөрүшкүден карак чажы-даа төктүп болур, ада-иелер-даа, уруглар-даа боттарының сагыш-сеткилин сценага үндүрүп болур. Ону сагыш-сеткил кадыкшылы деп болур. Амгы үеде тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлезинден 5 уруг кээп турар. Оон аңгыда амыдыралдың берге байдалдарынга таварышкан өг-бүлелерниң болгаш тыва эки турачы дайынчыларывыс­тың салым-чаяанныг уруг-дарыын «Салгал» студиязынче хаара тудар сорулгалыг мен. Оларга хореография кичээлдерин база мас­тер-класстарны эрттирип турар бис.

— Эр хей-дир силер, Чаяна. Силерниң төлевилелиңер чүгле респуб­лика иштинге эвес, а харын-даа Россияның, даштыкы чурттарның девискээринге чаңгыланыр болзун.
Алена НАН-ХОО,
чуруктарны хууда архивтен алган