Чаңчыл езугаар бо чылын база аныяктарның «Тываның командазы – 2030» шуулганы эртип турар. Аңаа республиканың болгаш чоок-кавы регионнарның идепкейлиг аныяк­тары чыглыр. Олар боттарының күзелдерин боттандырар сорулгалыг. Оон аңгыда кижи бүрүзү арга-дуржулга ап, грантыларга киржип, социал төлевилелдерин камгалавышаан, кайгамчыктыг бойдус-чурумалдыг «Алдын-Булакка» эш-өөрүнүң аразынга дыштанырлар.

Шуулганга республиканың янзы-бүрү булуңнарындан 120 хире аныяк кижи киржир. Оларның аразында хөй-ниитижи аныяктар, аңгы-аңгы хоорайларда землячестволарның төлээлери, аныяк специалистер, аныяктар чөвүлелиниң кежигүннери, аныяк депутаттар, чедиишкинниг сайгарлык­чылар, дээди болгаш ортумак өөредилге черлериниң студентилери болгаш муниципалдыг тургузугларның төлээлери, аныяктар адырында ажылдакчылар бар.
«Тываның командазы – 2030» шуулганны ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилели организастап турарын сагындыраал.
Аныяктар шуулганының программазы 2 кезекке чардынган. Бирги блок аныяк-өскенниң патриот­чу, конструктивтиг үзел-бодалын хевирлээринче угланган. Ийиги блоктуң ажыл-чорудулгазы шуулганның киржикчилери социал-экономиктиг төлевилелдерин чедииш­кинниг боттандырарынче, төлевилел командаларын хевирлээринче угланган. Шуулган үезинде «Тыва Республиканың социал санал-бодалдарының банкызы» төлевилелдер конвейерин тургузар.
Ол ышкаш аныяктар чыыжынга 10 кижиден тургустунган командалар боттарының кейстерин таныштырар. Тергиин команданы ниити бадылаашкын-биле илередир. Команда бүрүзүнүң мастер-класстарга, оюннарга, дискуссияларга идепкейлиг киришкенин көөр.
«Тываның аныяктары» солуннуң кол редактору-биле 2021 чылда «Тываның командазы – 2021» аныяктар шуулганының киржикчилери ужуражып, боттарының төлевилелдерин таныштырган.

Александр Салчак, «Тываның командазы – 2021» аныяктар шуулганының киржикчизи:

— Мен 2021 чылда социал төлевилелдер грантызынга киришкеш, тиилеп алдым. Уругларга болгаш аныяктарга тыва улустуң аас чогаалын өөредир бөлгүмнү Каа-Хем кожууннуң Сарыг-Сеп суурунуң Культура бажыңынга эрттирер «Возрождение» азы катап сайзыраарының дугайында төлевилелди тургускан мен. Грант акшазы-биле тыва улустуң хөгжүм херекселдерин садып алдым. Салгалдан салгалче дамчып чоруур тыва чоннуң езу-чаңчылдарын таварыштыр аныяк-өскенни, чаштарны кижизидип болур. Ужур-чаңчылдарның, хөгжүмнүң дузазы-биле аныяктарны долгандыр делегей-биле таныштырар эвес, а мөзү-шынар дүрүмнеринге өөредип болур.

Айкана Хомушку, «Тываның командазы – 2021» аныяктар шуулганының киржикчизи:

— Мээң төлевилелим национал идик-хепти амгы үеге таарыштыр даа­раар ателье ажыдарынга хамаарышкан. Черле бодум хуумда күзелим-дир. Төлевилелди грантыже киирип тургаш-ла, ателье ажыдар 36 дөрбелчин метр хууда оран-савам турган. Оон аңгыда ательеге ажылдап турган арга-дуржулгам бар. Ол ышкаш «Русский силуэт», «Золотое руно» улустар аразының аныяк дизайнерлер мөөрейинг­­е киржип турган мен.
Мен бодаарымга, тыва хепти боттарывыс даарап кедип турар болзувусса, өскээртен садып алганындан черле өртек- үнези-даа чүгээр болур. Мээң ательемге хеп даарадырга, өртээ ортумаа-биле 800 хире рубль болур. Ынчалза-даа быжарындан, моделинден, клиентилерниң күзелинден база хамааржыр.
Грант акшазын оран-савага септелге кылгаш, дериг-херекселдер садып алыры-биле киирген мен. Дааранылга цегинге хүнде 2-ден 4 чедир чагыгларны хүлээп ап болур. Колдуунда сентябрь-октябрь айларда чагыглар эвээжей бээр. А Чаа чыл, Шагаа, Март 8 байырлалдарының бетинде орулгалыг ажылдап болур. Клиентилерниң кээри агаар-бойдустан, неделяның хүннеринден база хамааржыр. Чаъстыг, харлыг, соок хүннерде кым-даа келбес, а дыштаныр хүннер соонда, чагыг­лар көвүдээр-дир.

«Тываның командазы – 2030» аныяк­тар шуулганының бизнес төлевилелиниң база бир тиилекчизи – Начын Бичиш. Ол күрүнеден грант деткимчезин алгаш, бодунуң фотомастерс­каязын ажыдып алган. «Мен 2020 чылда «Тываның командазы – 2030» аныяктар шуулганынга киришкеш, бодумнуң хууда ажыл-херээмни ажыдар аргалыг болдум. Аңаа баргаш, креативтиг аныяк кижилер-биле таныжып ап, арга-сүмени алган мен. Ынчангаш аныяктар боттарының санал-бодалдарын, салым-чаяанын илередир шуулган чыл санында эртип турары эки деп бодаар- дыр мен» — деп, ол чугаалаан.

«Тываның командазы – 2030» аныяктар шуулга­ны­ның эрткен чылдарда киржикчилери боттарының төлевилелдерин чедиишкинниг боттандыр­ган. Оларның аразында Чадаана хоорайда хөккей шөлчүгежин кылдырган Буян-Билег Ооржак, тыва улус­туң тоолчургу чугааларының чыынды номун үндүрген Сайлык Олчат-оол база Марина Балдан, тыва эки турачыларның чуруктары-биле каастаттынган кыдырааштарны парлаан ТывКУ-нуң студентизи Сайдаш Монгуш болгаш өскелер-даа бар.

Эрткен чылдарны көөр болза, 2017 чылда аныяктар шуулганынга 160 кижи киришкен. Ынчан 20 социал болгаш 14 бизнес төлевилелдерни камгалаан. Акшаландырыышкынның ниити түңү — 2 млн рубль.
2018 чылда 154 аныяк кижи киржип, 21 социал болгаш 6 бизнес төлевилелди камгалаан.
А 2019 чылда чыышка 150 аныяк кижи киришкен болгаш, 24 социал база 15 бизнес төлевилелдерин камгалаан. 2021 чылда коронавирус хамчыының уржуундан шуулган онлайн-хевирге эрткенин сагындыраал.

Мира КОНГУЛ-ООЛ.

Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы