Соруктуг Шивитпей Тыва чогаалдың келир үеде хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип болур аныяк-өскеннерниң бирээзи. Ол чашкы үезинде номнар-биле бүргедип өзүп келген. Аңаа ооң авазы Надежда Анатольевна Шивитпей улуг рольду ойнаан. Ол Арыг-Үзүү школазында амдыгаа чедир тыва дыл, чогаал башкылап ажылдап чоруур, 20 чыл стажтыг арга-дуржулгалыг башкы. “Школага өөрени бээримге-ле, авам меңээ номнар садып бээр турган. Чаа номчуп өөренген, номчулгага шоолуг-ла сунду чок турган-даа болзумза, авамның кызыл дери-биле ажылдап каан акшазы-биле саткан номну канчап номчувас мен деп бодал-биле кызып төндүр номчуур турдум. Чоорту номчуттунуп чаңчыга бергенимни бодум-даа билбээн мен. Бир-ле эскерип турарымга, авамны ном садып бер дээш кынчыктырбас апарган болдум” – деп, Соруктуг сактып чугаалаан.

Ол шаандан тура-ла шүлүк жанрын сонуургап номчуп келген. Ооң школачы чылдарында 6-гы, 7-ги класстарга кымга-даа билдирбейн шүлүк бижип эгелээш, ала-чайгаар-ла тыва чогаалчыларның шүлүктериниң ханы утказын, тургузуун эскерип, боду-ла шиңгээдип эгелей бергени онзагай.

Ол бичиизинден тура-ла лама болур күзелдиг. Ынчалза-даа ону долгандыр кижилер бурган-сагыызынга бүзүревес болганындан ооң күзели ынчаар-ла боттанмайн барган. Ындыг-даа болза ооң сарыг шажынга сонуургалы кадагалаттынып, шын үзел-бодалдыг артканы өөрүнчүг.

Школаны дооскаш, номга болгаш чогаалга сонуургалдыг болганы-биле, ала-чайгаар-ла авазының оруун изеп, Тываның күрүне университединиң филология факультединиң тыва болгаш англи дылдар өөренир салбырынче кирип алган.

Школачы тургаш-ла, ук факультетте Мария Күжүгеттиң удуртуп турары “Сорунза” чечен чогаал каттыжыышкыны барын интернет четкизин таварыштыр көрүп, аңаа барып өөренирин ол бодап турган. Бирги курска өөренип чеде бергеш-ле, ол бир-ле дугаар “Сорунзаны” сураглап четкен. “Литературлуг музейни тып четкеш, кире бээримге, бир херээжен башкы бар болган. Мария Амын-оол­овна кайда ирги дээримге, менче кезек көрүп тургаш, мен-дир мен деп харыы берди. Интернет четкизинге чылдар ишти көрүп келген башкымны тып алганымга аажок өөрүп турдум” – деп, Соруктуг Шивитпейн чугаалаан. Оон эгелээш-ле, ол филология факультединде литературлуг музейге “аът өдээ кевирбес” келир апарган. Беш чыл дургузунда ол башкызындан хөй-ле чүүлдерни өөренип көрүп келген. “Эгезинде келиримге, башкы мээң шүлүктеримни тарлан-шокар кылдыр эдип каар болгай. Чоорту чылдан чылче частырыгларым эвээжеп бар-ла чыдарга, амырап турдум. Сөөлгү курстарга келиримге, мырыңай эдилгелер-даа кылбастай берген” – деп, ол өөрүшкүзүн илеретти.

Ооң шүлүк бижиир салым-чаяанынга идиг берип, үлегер-чижек болуп, хей-аъдын бедиткеннерниң бирээзи өскен-төрээн суурунга каш бажың ажылдыр чурттап чораан Октябрь Туң-оол дээрзин Соруктуг демдеглээн. Аныяк шүлүкчү чаңгыс чер-чурттуг кожазының шүлүктерин даңгаар номчуп, чарашсынар. Ол ышкаш аңаа дөмейлежип, ол ышкаш билдингир шүлүкчү болурун күзеп чораан. Оон аңгыда, чалыы шүлүкчү Николай Кууларның, Александр Даржайның болгаш өскелерниң-даа ынакшыл болгаш чер-чурт темазынга бижиттинген шүлүктерин аажок сонуургаар. Орус чогаалчылардан Сергей Есенин база Юрий Лермонтовтуң чогаалдары Соруктугну чүглендирип чоруур.

Оон аңгыда, школачы үезинде Монгуш Доржунуң чогаалдарынга аажок хандыкшып, “ВКонтакте” социал четкиге тускай бөлүк ажыдып алгаш, ооң шүлүктерин чыып бижиир ажылды чорудуп, чо­гаал­чының мөгейикчилерин чаңгыс черге чыыр аас-кежиктиг болган. Олар ук ажылды деткип, ам-даа уламчылаарын дилеп турганнар.

Соруктугнуң баштайгы шүлүктери 2018 чылда “Шын” солунга парлаттынган. Ооң соонда “Тываның аныяктары”, “Улуг-Хем” солуннарынга база “Мотиватор” сеткүүлүнге удаа-дараа үнгүлээн. Аныяк чогаал­чы колдуунда ынакшыл болгаш чер-чурт темаларынга шүлүктер бижииринге сундулуг. “Тываның кайы-даа булуңунга баргаш, ооң бойдузунуң каас-чаражын, чурттакчы чонунуң экииргек, хүндүлээчелин магадап-магадап чорупкаш, соонда барып, сактып, чоктай бергенимде, ынчан ол черниң дугайында шүлүк албан төрүттүнер” – деп, Соруктуг демдеглээн. Шак ынчаар Бии-Хемниң Хүтке практика үезинде база өөнүң иштиниң чер-чурту Эрзин кожууннуң Мөренге баштайгы ажылчын базымнарын эгелеп тургаш, элээн каш шүлүктерни бижээн.

Ооң ажыл-агыйы улаштыр-ла чогаал талазы-биле сайзырап бар чыдары онзагай. Студент үелеринде курс, диплом ажылдарын чогаал талазынга бижип турганы база ужур-уткалыг. Ол амгы үеде Национал школа хөгжүдер институтта чогаал шинчилээр секторнуң эртем ажылдакчызы кылдыр ажылдап чоруур.

Ынчангаш аныяк өг-бүлеге үнүп олурар Улу чылында аас-кежикти, кадыкшылды күзедим.

Чыжыргана СААЯ.

Чуруктарны маадырның хууда архивинден алган.