Шериг-патриотчу кижизидилге амгы өзүп орар салгалдың өзүлдезинде база бир кол черни ээлеп турар. Ол дээрге школачыларны патриотчу соруктуг болгаш шериг албанынга белеткелге кижизидери болур.
Тываның Чалыы армейжилер одуруу нептереп, Төрээн чуртунга бараан болурунга белен деп чүткүлдүг аныяк салгалды идепкейлиг хаара тудударын уламчылап турар.
Бо хүнде регионалдыг штабтың шимчээшкинниң кежигүннериниң саны 6547 оолдар, уруглар четкен.”Чалыы армейжилер” бүгү Россияның шериг-патриотчу хөй-ниити шимчээшкини 2016 чылда Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң саналы-биле тургустунган. Ук шимчээшкинниң сорулгазы – аныяктарның патриотчу кижизидилгези болгаш волонтер ажыл-чорудулгаже угланган, культурлуг база спортчу хемчеглерге киржири, тураскаал бижиктер болгаш обелискилер кадагалаар талазы-биле ажылды чорудары.
Школаларда чырык-сарыг болгаш кызыл өңнүг хептер кеткен чараш оолдар-кыстарны бо-ла көрүп болур. Ол дээрге чалыы армейжилер одуруунче кирген класстар.
Таныжыңар! Шагаан-Арыг хоорайның муниципалдыг гимназияның 8 «Б» клазының өөреникчизи, чалыы армейжизи Субудай Хертек.
— Мен Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайга төрүттүнген мен. Өг-бүлемде ийи оолдуң улуу мен. Авамны Айдыслана Кызыл-ооловна, а ачамны Айдың Салчак-оолович дээр. Дуңмамны Чолдуг дээр. Мээң өг-бүлем найыралдыг, эптиг, бот-боттарывыска дузалажыр бис.
Бажыңга ажылдаарда, шупту демнежип кылыр бис, деңге ажылдаар. Ол дээрге бот-боттарынга хүндүткел деп бодаар мен.
Бисти, дуңмам-биле, ада-иевис эки кижилер кылдыр өөредип турар. Эр кижи кандыг болурул дээш, чүгле улуг улусту хүндүлээр эвес, а бичии улусту база хүндүлээр.
Өг-бүлевисте байырлал бүрүзүн чаңчыл езугаар эрттирерин кызыдар бис. Төрелдеривис-биле чыглып алгаш, чараш езулал – дагылганы эрттирер бис. Чаагай чаңчылдарны сагып, езулалдарны эрттирип чоруурга, эки деп, ада-ием өөредип чоруур. Ол дээрге өг-бүлениң чаагай чаңчылдары.
Бодум спортка дыка ынак мен. Хүреш сонуургаар, кыжын хаактаарынга, хол бөмбүү ойнаарынга ынак мен. Бо март айда республика чергелиг хол-биле тулчур маргылдаага киришкеш, тиилелгелиг болдум. Амгы үеде Шагаан-Арыгның гимназиязының чалыы армейжилер клазында эш-өөрүм-биле өөренип турар мен. Клазывыс башкызын Мерген Михайлович дээр. Башкывыс дыка эки, ынчангаш клазывыс дыка найыралдыг. Башкывыс база бисти дыка өөредир. Салып алган күзелди эчизинге чедирер деп, ол чугаалаар.
Чалыы армейжи одуруунче киргенимге, дыка өөрүүр мен. Чалыы армейжилер отрядынче 6 класска кирген бис.
Даңгыракты берген бис. Өг-бүлемни, чуртумну камгалаарынга белен мен, келир үеде төлептиг камгалакчы болур мен. Чуртумнуң төлептиг оглу мен.
Авазы Айдыслана Кызыл- ооловна Кызыл: — Субудай улуг оглувус-тур. Ол — алыс чажындан тура, дыка топтуг, эртемге сундулуг, шын дээш турар кижи. Гимназиянда «Беркут» деп шериг-патриотчу отрядтың командири кижи. Оглум дээш чоргаарланыр мен, ол езулуг эр кижи. Күзели бар – өзүп келгеш, шагдаа, шериг офицери болуксаар. Субудай — кызымак болгаш чүткүлдүг кижи, ынчангаш сорулгазын чедер деп бүзүрелим улуг.
Бажың ажылын шуптузун кылыр, кандыг-даа ажылды, бажың ишти-дашты деп ылгап турбас. Өөредилгези ортумак-даа болза, дыка кызымак, гимназияда башкылары база кызымак боорга, дыка деткиир. Черле идепкейжизи аажок кижи. Аңгы-аңгы хемчеглерге башкызының удуртулгазы-биле ыяап-ла киржир, оон чедиишкинниг болур.
Клазының башкызы база чалыы армейжилер удуртукчузу Мерген Михайлович Тюлюш:
— Субудай клазында командир (староста). Кандыг-даа хемчеглер боорга, черле киржир, дыка активчи өөреникчилеримниң бирээзи кижи. Мөөрейлер боор, маргылдаалар боор, ыяап-ла киржир. Спорт талазы-биле дески – хүреш, танцы-сам, чалыы армейжилерниң “марш-бросок” дээн ышкаш янзы-бүрү хевирлерниң тергиин тиилекчизи. База бо чоокта, март айда, болуп эрткен Улуг-Хем кожуунуң чалыы армейжилериниң “Тажы, Дангына-2024» деп чараш мөөрейниң Гран-при тиилекчизи болган. Башкызының чугаазын дыңнаар, дузалажыр, черле чок дивес.
Бо клазымны 6 класстан тура, класс удуртукчузу кылдыр алган мен. Шак ол чылын клазым чалыы армейжилер одуруунче киргеннер.
Субудайның ада-иези — дыка идепкейжи ада-иелерниң бирээзи. Өг-бүлези дыка найыралдыг, эки. Ада-иези — школаның-даа, класстың-даа хемчеглеринге дузалажыр, активчи. Ада-ие хуралы дээрге, черле үезинде чедип келир. Оолдарының кижизидилгезинче улуг кичээнгейни салып, оларның амыдыралында улуг рольдуг. Черле кижизидилге өг-бүледен дыка хамааржыр деп чаңгыс удаа эвес, ажылым аайы-биле, амыдыралда эскерип көрүп чоруур мен. “Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан” деп чоннуң чиге сөглээни-даа шын.
Валерия КОНГАР
Чуруктар хуу архивтен.
