Бо делегейде өг-бүлелиг, бажыңында хүндүткел болгаш өөрүшкү долган, ону үргүлчү манап турар кижини аас-кежиктиг деп болур. Өг-бүле – кижиниң байы. Кижиниң чөленгии­жи, деткимчези болгаш бот-боттарын эки билчири. Шак ол аас-кежикти кижи бодунуң холу-биле тургузар дээрзи билдингир. Бис­тиң рес­публикавыста күш-ажылчы, кызымаккай аныяк өг-бүлелер хөй. Оларга Сайлык, Айдыс Кыргыстарның өг-бүлезин хамаарыштырып болур.
Боттарының дугайында Сайлык Кыргыс мынчаар таныштырган: —Мен бодум Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайга өскен мен. Амгы үеде республиканың «Сайзырал» психологтуг эмчи төвүнде ажылдап чоруур мен. Тываның девискээринде өөредилге албан черлериниң өөреникчилеринге пси­хологтуг дузаны чедирип турар бис. Оон аңгыда бүзүрел телефону база бар. Элээди уруглар-даа, ада-иелер-даа амыдыралдың берге байдалдарынга таварышканда, төп-биле харылзажып, психологтуг дузаны ап болур.
А өөм ээзи Айдыс Кыргыс – Эрзин кожууннуң Нарын сумузундан кижи. Амгы үеде республиканың бир дугаар эмнелгезиниң регионалдыг хан-амыр төвүнде невролог эмчи кылдыр ажылдап чоруур. Ол эткен сөзүн ээлээр туруштуг, «чугаалаан соонда – кылыр» деп чугаа аңаа хамааржыр. Ол ажылынга бердинген, харыысалгалыг кижи. Оон мен дыка хөй чүүлдерни билип алыр мен.
Бичии оолдуг бис. Ол ам 1,7 харлыг. Өг-бүлениң салгакчызы, аас-кежии. Бичии чедиишкиннери-биле бисти өөртүп, улам аас-кежиктиг болдуруп турар.
Аас-кежиктиг өг-бүлениң чажыды кандыг болурул?
Аас-кежиктиг өг-бүлениң бирги чажыды – шынчы чорук!
Өг-бүле шынчы болурундан эгелээр. Өг-бүле дээрге уя-дыр. А ашаа биле кадайы – куштар. Сактып келиңер даан, куштар дүне ушпас, а уяларынга удуп хонар!
Аас-кежиктиг өг-бүлениң ийиги чажыды – бодунуң кады чурттаан эжин хүндүлээри!
Дөрткү чажыт – амыдыралчы айтырыгларны кады шиит­пирлээри!
Бешки чажыт – бот-боттарынга деткимче!
Шак-ла мындыг бичии «чажыттарны» өг-бүле бүрүзүнге чаагай чаңчыл апаары чугаажок.
Алена НАН-ХОО
Материалды ТА-ның архивинден алган.
Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы