Аныяктар-биле ажылдаар кадрлар херек

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамының структуразы 8 ажылчын олуттуг, оон аңгыда «Аныяктарның бот-идепкей деткимчезиниң төвү» албан черинде 5 штат единицазы бар. Амгы үеде аныяктар политиказын харыылап турар специалистерниң доктаамал эвези чидиг айтырыгларның бирээзи болуп артпышаан. Ооң чылдагааны – акша-шалыңының эвээжи. Бо хүнде Таңды, Барыын-Хемчик кожууннарда аныяктар политиказының специализи хереглеттинип турар. Ынчалза-даа Ак-Довурак хоорайның администрациязы 6 ажылчын олутту тургузуп бергенин демдеглээри чугула.

Яамының ажыл-чорудулгазының 2024 чылда мурнады хөгжүдер угланыышкыннары

«Аныяктарга регион» федералдыг программага киржилге

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамының ажылдакчылары «Аныяктарга регион» бүгү Россия чергелиг мөөрейге киржири-биле чагыгны киирген. Регионалдыг чагыгны 2024 чылдың июнь айда Москва хоорайга камгалаан. Ынчалза-даа 2025 чылда акшаландырыышкын алыр тиилекчилерниң санынче Тыва кирбээн.
Тываның Баштыңының Айыткалы езугаар аныяк­т­ар политиказынга хамаа­рышкан хемчеглерни боттандырары Айыткалда аныяктар политиказының чугула сорулгаларының бирээзи – көдээ черлерде аныяк кижилер-биле ажылды күштелдирери. Оларның ажыл-агыйынга болгаш хостуг үезин чөптүг ажыглаарынга хамаарышкан хемчеглерни чорудары турган. Яамы бо талазы-биле бүгү аргаларны ажыглавышаан, көдээниң аныяктарын республика болгаш федералдыг хемчег­лерге кии­риштирип, сырый ажылдажылганы чоруткан.

Эки турачыларның курлавыр төвү

Республиканың коммерцияга хамаарышпас организацияларын болгаш эки турачыларны деткиир Курлавыр төвүн 2019 чылда ажыткан. Ынчалза-даа ол бо хүнде ажылдавайн турары-биле, яамының эргезинде турар албан чери кылдыр тодарадыр чагыгны киирген.

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамызының ажыл-чорудулгазында база бир кол угланыышкын – «Социал идепкей» федералдыг төлевилел езугаар эки турачы чорукту нептередири болгаш хөгжүдери болур. Добро.рф портал таварыштыр бүрүткеттинген янзы-бүрү хемчеглер, акциялар, харын-даа бүгү делегей чергелиг фестивальдар, шуулганнарга эки турачыларның киржилгезин ай санында түңнеп турар. Сөөлгү үеде янзы-бүрү хүннерге тураскаат­тынган хемчеглер, тускай шериг операциязының киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелеринге ачы-дуза акцияларында волонтёрлар идепкейлиг киржип турар.

Волонтёржу ажыл-чорудулганы идепкейжидери-биле яамының ажылдакчылары суббота санында кожуун-сумуларже үнүүшкүнннерни чорудуп, «Добро.РФ» портал-биле ажылдаарынга хамаарыштыр семинарларны болгаш өөредилгелерни аныяктар политиказының специалистери, өөредилге а

«Добро.РФ» порталдың чаңгыс аай информастыг системазының медээлери езугаар 2024 чылда Тывага 7980 кижи янзы-бүрү хемчеглерге эки турачы кылдыр киришкен. Ол дээрге эрткен чылга деңнээрге, 138 хуу хөй (2022 чылда – 2632 кижи, 2023 чылда – 3351 кижи). Ниитизи-биле 4354 кижи бүрүткелди эрткен, эрткен чыл-биле деңнээрге, 3,6 хуу хөй (2022 чылда – 2600 кижи, 2023 чылда 4199 кижи). Ол ышкаш 550 хемчегни организастаан, эрткен чыл-биле деңнээрге, 165,7 хуу хөй. Бүрүткеттинген организацияларның саны 178 четкен. Эрткен чылга бодаарга, 21,9 хуу көвүдээн. Оон аңгыда Добро.рф порталдың медээзи езугаар алырга, 2024 чылда регионнуң эки турачылары 113 427 шакты ажылдаан. Ооң экономиктиг эффектизи 20 099 264 рубль болган.

Регионнуң девискээринде чыл санында эки турачыларны хаара тудуп турар эң-не массалыг хемчеглерниң бирээзи – «Оран-сава болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң иштинде хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдары-биле бадылаашкын болур. Аңаа 2024 чылда 1300 волонтёр киришкен. Ук төлевилелдиң боттанылгазының түңнели-биле Тыва «Хоорай хүрээлелиниң хөгжүлдезинче эки турачыларны хаара туткан эң тергиин регион» номинацияга лауреат болган.

Республиканың девискээринге эки турачыларга деткимчени көргүзер сорулга-биле Аныяктар херектериниң талазы-биле яамы волонтёрларны хөй-ниити транспортунга халас чоруур дугайында ажылды чорудуп турар. Бо таварылгада эки турачы 100 шактыг, «Добро.университет» таварыштыр 2

Аныяктар-биле кады ажылдажылга

ТР-ниң Чазааның 2023 чылдың ноябрь 23-те хүлээп алдынган 857 дугаарлыг доктаалы езугаар «Күрүнениң аныяктар политиказының хөг­жүлдези» күрүне программазы езугаар республиканың аныяк чонунга хамаарыштыр ажыл чоруттунуп турар. Ооң акшаландырыышкыны 2024 чылда 12 333,00 рубль болган, ооң иштинде 2 500,00 муң база 9 733,00 муң рубль грант деткимчезинге хамааржыр. Акша-хөреңгини 100 хуу сорулгазының аайы-биле ажыглаан.
2024 чылды яамы 52 хемчегни эрттирген, аңаа 12 муң ажыг аныяк кижини хаара туткан.

Эрткен чылдың дургузунда эң-не улуг хемчээл­диг хемчеглер:
Республикага бүгү Россияның Аныяктар хүнүнге тураскааткан хемчеглер. Аныяктар хүнүнүң байырлыг концертинге 10 000 ажыг көрүкчүлер чыылган болгаш Арат шөлүнге 30 ажыг эки турачы ажылдаан. Хемчегни фестиваль хевиринге организастааны эрткен чылга деңнээрге, киржикчилерниң санын 50 хуу чедир көвүдеткен (2023 чылда – 5000 кижи).
Дүрген оргулаажынга Россияның аңгы-аңгы булуңнарында өөренип чоруур тыва студентилерниң землячестволарының «Азияның чүрээ» өөредиглиг шуулган эрткен. Аңаа 120 кижи киришкен. Эрткен чыл-биле деңнээрге, киржикчилерниң саны 33 хуу немешкен (2023 чылда 90 кижи).
«Алдын-Булак» этнокультурлуг комплекс­ке «Команда Тувы — 2030» аныяктарның өөредиглиг шуулганынга 150 ажыг кижи киришкен. Шуулганга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кээп, «Диалог на равных» хемчегге аныяктар-биле ажык чугааны кылган. Ол ышкаш шуулганче Новосибирск хоорайдан 2 федералдыг экспертти чалаан.
«Россияның байлаа» республиканың национал культуралар фестивалынга янзы-бүрү өөредилге албан черлеринден 11 команда киришкен. Ниитизи-биле 500 ажыг кижи хаара туттунган. Фестивальдың шаңнал фондузу 380 муң рубль болган.
«Доброфорум-2024» республиканың эки турачыларының шуулганынга 15 кожуундан волонтёрлар келген. 2024 чылда шуулганны 2 хүн улаштыр организастаан. Шуулган үезинде «Билиг» ниитилелден, «Баштайгылар шимчээшкининден», ТР-ниң ИХЯ-зы база сайгарлыкчыларны деткиир фондудан спикерлер-биле өөредиглиг сессиялар эрткен. Оон аңгыда ТывКУ-нуң бассейнинге спартакиада, «Буянныг херектер» эки турачыларның адрестиг дуза акциязы, тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге дуза дээш оон-даа өске ажылдар чоруттунган.

Ниитизи-биле чыл дургузунда 370 профилактиктиг, патриотчу, культура-массалыг болгаш социал ужур-уткалыг акциялар, хемчеглерни организастаан болгаш, аңаа 52 муң ажыг кижи киришкен. Оон аңгыда 203 активчи аныяк кижи бүгү делегей, бүгү Россия, регионнар аразының хемчеглеринге киржип, арга-дуржулгазын солушкан. Ооң-биле чергелештир кожууннарга чогаадыкчы чорук, патриотизм, волонтёржу ажыл-чорудулга аайы-биле 1500 хемчег эрткен.
Алена НАН-ХОО.
Буян ООРЖАКТЫҢ чуруктары
(Уланчылыг)