Республиканың чазаа кожууннарның баштыңнары база чагыргаларның даргаларын дыңнаан. Олар боттарының девискээрлеринге 2022 чылда болгаш дараазында чылдарда хөгжүлдениң аргаларын саналдаан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның бодалы-биле алырга, муниципалдар чонга эң-не чоок эрге-чагырганың төлээлери болганда, тус черлерде чурттакчы чон канчаар чурттап турарыл база оларның амыдыралын экижидери-биле чүнү кылып болурун бир дугаарында билген турар ужурлуг. Ооң-биле кады деткимче чүгле чаңгыс удааның эвес, а чурттакчыларның хөй кезиин аптар хире үре-түңнелдиг болуру чугула. Төлевилелдерниң янзы-бүрү хевирлерин декабрь 15-ке чедир дооскан турар. Оларның эң-не ажыл-херекчи болгаш дээрелери регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдези тускай программаның иштинде боттаныр хемчеглерниң аразынче кирер.

Ук хуралга кожууннарның төлээлеринден аңгыда, сайыттар болгаш чазак даргазының оралакчылары киришкен. Тываның Баштыңы киржикчилерни конструктивтиг чугааже киирип, боттарының санал-бодалдарын сан-фактыларга барымдаалап тургаш чугаалаарын дилээн. «Үүрмек төлевилелдерже «быдарап» тараары күзенчиг эвес, маңаа элээн улуг түңнелдерни чедип ап болгу дег комплекстиг арга херек» — деп, ол чугаалаан.
Санал-оналдар аразында төлевилелдерниң хөй кезии көдээ ажыл-агыйынга хамааржып турган. Дыка хөй кожууннарның төлээлери мал ажыл-агыйын болбаазырадыр бүдүрүлгелер, үнүш өстүрериниң база оларны шыгжап-кадагаалаары, садып-саарар талазы-биле таарымчалыг байдалдар бар болза, чурттакчы чон күзелдии-биле көдээге чурттаарын илереткеннер.
Оон аңгыда хөй чылдар дургузунда кожууннарда тарылга черлери ажыглаттынмайн чыдарын чугаалашкан. Чижээлээрге, Чеди-Хөл кожуунда 6,5 га дүжүткүр чер ажыглаттынмайн чыдар. Кожууннуң баштыңы Ай-Хаан Ооржактың чугаазы-биле, ооң чылдагааны чүгле суггарылга системазы чогунда. Совет чылдарда туттунган суг каналдары шагда-ла ажыглалдан үнген, а ону катап тургузарынга кожуунда акша-хөреңги чедишпес. Ынчалза-даа суггарылганы катап кылып алыр болза, тарылга ээлчештирилгезин диргизип болур. Кожуунда чер ажыл-агыйын кылыр күзелдиг улус хөй. Шак-ла ындыг айтырыг Барыын-Хемчик, Каа-Хем, Эрзин, Бии-Хем кожууннарда база тургустунган.
Бии-Хемниң баштыңы Күдер Монгуштуң дыңнатканы-биле алырга, бо чылын «Бүгү-делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилел езугаар Могой деп черде 8898 км суггарылга системазын чаарткан. Ооң ачызында суггаттыг черлерни далган бүдүрер күзелдиг фермерлерге үлээр аргалыг болган.

Ол ышкаш республиканың туризм адырынга сайзырап болур перспективалары бар. Бо талазы-биле Каа-Хем болгаш Тожунуң төлээлери саналдарын киирген.

Ужуражылганы түңнеп тура, төлевилелдерни ажылдап кылыры, оларны идип үндүрери дээш оон-даа өске ажылдар чоннуң киржилгези-биле ажык-чарлыг болурун Тываның Баштыңы демдеглээн. Чүге дизе ол төлевилелдерни чурттакчылар боттары амыдыралга боттандырар апаар. Оон аңгыда Владислав Ховалыг кожууннарның удуртукчуларын тус черлерге каадырлар талазы-биле ревизияны кылырын дааскан. Бо ажыл тус черлерде кижи курлавырын билип алырынга дузалаар. Ынчан боттарының күш-ажылы-биле тодаргай чедиишкиннерлиг ажыл-херекчи, сайгарлыкчы кижилер ылгалып кээр.

Муниципалитеттерде ийи неделя бар, бо үе дургузунда олар боттарының төлевилелдерин ажылдап кылыр. Оларга кожууннарның кураторлары – вице-премьерлер болгаш сайыттар дузалажыр.

Тыванын аныяктары/Молодежь Тувы