Александр Михайл­ович Зайцевтиң дугайында ме­дээ «Урянхай-тыва энцик­лопедияже» киргенин сагындыраал. Ооң дуга­йында төөгү материал­дары-биле аныяк номчукчуну Национал архивтиң килдис эргелекчизи Маадыр Куулар мынчаар таныштырган.

А.М. Зайцев 1906 чылда Челябинск облазынга төрүттүнген. Ол Каа-Хем райкомунуң бирги секретары кылдыр 1946-1952 чылдарда ажылдаан, Со­­­циалис­­тиг Күш-ажылдың Маадыры. 1925–1926 чылдарда Свердловск хоорайга совет партия школазының бирги чадазын, ийиги чадазын Уфа хоорайга доос­кан. 1920 чылда ВЛКСМ кежигүнүнче, а 1926 чылда партия кежигүнүнче кирген. 1919 чылда кулак байларга ажылдап эгелээн. 1926–1927 чылдарда Кузнецк көдээ совединге херек эмгелекчизи кылдыр ажылдаан. 1929 чылда Башкир АССР-ниң Иглинск районунуң Иглино суурунга суртаалчы болуп, ооң соонда чылдарда «Кызыл Октябрь» колхозунуң даргазынга, Аргаяш суурнуң райколхозэвилелинге оргкилдистиң эргелекчизинге, ол-ла суурнуң чер килдизинге инструктор, а 1934-35 чылдарда ук килдистиң эргелекчизиниң оралакчызы болуп ажылдап чораан.

Ол совет партия шугумунуң удуртукчу ажылдарынче Аргаяш партия райкомунуң бүрүткел секторунуң эргелекчизинден эгелеп кирген. 1940 чылда Челябинск облазының Аргаяш партия райкомунуң, ооң соонда Нязепетровск партия райкомунуң ийиги секретарынга соңгуткан.
1945 чылда Тываже ажылдап келген. Ол Каа-Хем районнуң удуртукчу албан-­дужаалдарынга үре-түңнелдиг ажыл­даан. 1948 чылда Каа-Хем район Тываның девискээринге көдээ ажыл-­агыйның, мал ажыл-агыйының күрүне планын 154 хууга чедиишкинниг күүсеткеш, мурнакчыларның одуруунче үнүп турган.

Часкы тарылганы агротехниктиг хуусаада чоруткан түңнелинде, район бедик дүжүттү ап турган. Кызыл-тас­ты бир гадан 9,3 ц. алыр тургаш, 13,9 ц. алган. Дүжүт ажаалдазын өй-шаанда организастаан. Каа-Хем району күрүнеге хлеб дужаар планын 157,5 хууга күүсеткен. Пландан ажыр 20,3 муң пудту ажыр дужааганы ол.
Чиг эъттиң планын 111,1 хууга, дүктү 123,8 хууга күүсеткен. 1949 чылда часкы тарылгага үрезин чажарын 139 хууга күүсеткен.
Кызымаккай күш-ажылындан аңгыда, ол эртем-билиин бедидип чораан. 1951 чылда КПСС ТК-ның 1 чылдың курузун дооскан. Ооң соонда Тыва автономнуг обласка Таңдыга райком партияның бирги секретары болуп, Тыва областың күүсекчи комитединиң организас-инструкция килдизинге эргелекчилеп база оон-даа өске удуртур ажылдарга бүгү назынын бараалгаткан.

Ол 1963 чылда хүндүлүг дыштанылгаже үнген. 1949 чылда бедик дүжүттү ажаап алганы база районнуң хлеб хандырылгазының планын ажыр күүсеткени дээш «Социалистиг күш-ажылдың Маадыры» деп атты болгаш «Серп и Молот» алдын медальды, Ленин орденин аңаа тывыскан. Оон аңгыда, ол – «Кызыл сылдыс» ордениниң (1946), «Хүндүлелдиң демдээ» ордениниң (1949) болгаш оон-даа өске күрүне шаңналдарының эдилекчизи.
Алена НАН-ХОО.

#Урянхай_тыва_энциклопедия #тыванын_аныяктары