Амгы үеде аныяктарның чуртталгазы инстаграмда чоруп турарын билир бис. Ында чүгле аныяктар эвес, улуг назылыг-даа, бичии чаштар-даа хаара туттунганын эскерип болур. Оларның аразында хөй бижидикчилерлиг, харын-даа ооң ачызы-биле амыдыраар орулганы ап турарлар эвээш эвес. Идегел, Түмен аныяктарның өг-бүлези — инстаграм четкиде көвей санныг бижидикчилерлиг, көрүкчүлерлиг өг-бүле. Кандыг улус интернет четкилери таварыштыр амыдырап өөрени берген боор чүвел деп чамдык улустуң чугаалажып олурарын бо-ла дыңнаар бис. Ооң чажыдын бо хүн «Тываның аныяктары» солуннуң корреспондентизи сонуургаан.
Идегел Хоюгбан Чаа-Хөл суурга ойнап өскен. Өскелер-биле бир дөмей чуртталгалыг. Өг-бүлениң улуг уруу, чаптанчыг ийи кыс дуңмаларлыг.
— Идегел, ажыл-амыдыралыңарны таныштырып көрүңерем. Студент чылдарыңар каяа эрткенил?
— Сургуул үелерим Томск хоорайга эгелээн. Школа доозупкаш, авамның күзели-биле Томск хоорайның эмчи университединче дужаап кирген мен. Аңаа бир дугаар өөренип турар чылымда практика үези келген. Ол үеде аарыг улус көргеш, дыка коргар турдум. Ооң соонда бо мээң мергежилим эвес-тир деп чүүлдү билдим.
Кызылдың башкы колледжинге «Эге класстар башкызы» деп эртемни доостум. Улаштыр дээди эртемни чедип аар деп бодал-биле, Кызылдың башкы институдунче дужаап кирип алдым. Ам бирги курста өөренип турар мен.
—Кады чурттаан эжиңер-биле канчаан найыралдажып, өг-бүлени туда берген силер?
Ол үеде интернетке Dunsmash деп капсырылга ам бо үеде TikTok дег сайзыраңгай турган. Хүннүң-не солун, чараш видеолар салып турган мен. Ынчаар-ла бижидикчилерим муң-муңнары-биле көвүдеп эгелээн. Мээң салган видеоларым, чуруктарым бүрүзүнге чүрек салыр оол тыптып келген…
Бир хүн «Найыралдажып алыр бис бе?» — деп чагаазын чоруткан. Ону херекке-даа албаан мен.
Студентилерниң ниити чуртталга бажыңынга чаңгыс өрээлге чурттап турган эжим уруг-биле сүмележиримге, кижизиг, томаанныг оол-дур деп чугаалаан. Ооң соонда-ла хүннүң-не телефонга чугаалажыр апарган бис. Ынчаар-ла эжим-биле чоок билчип, өг-бүле тудуп, чурттай бердивис.
— Бо үеде интернет четкизин таварыштыр таныжып, билишкен аныяктар көвей боор харын. Ам бичии күрүнеңерде, өг-бүлеңерде каш кижи бар силер? Ажы-төлүңер бар бе? Кайда ажылдап турар силер, Идегел?
— Бис чаптанчыг 2 харлыг уруглуг бис. Ооң адын Оэлун деп бир онза ат-биле адап алган бис. Ажылым колдуунда инстаграм таварыштыр. Янзы-бүрү рекламалар, розыгрыштар эрттиргеш, амыдырап турар мен.
— Хостуг үеңерде чүнү кылырынга ынак силер?
— Түмен бут бөмбүү сонуургаар, мен школага өөренип турар үемде хаактаарынга ынак турган мен. Ам чаптанчыг төлүвүс төрүттүнүп келген соонда, хөй үени чүгле Оэлушкавыс-биле эрттирип, Тывавыстың чараш булуңнарын кезип, дыштанырынга ынак бис.
— Канчап силерге блогер болур күзел тывылганыл?
— Чогум блогер болур деп күзел, бодал безин чок турган мен. 2015 чылдан тура, бижидикчилерим көвей болуп эгелээрге, душ бооп ындыг күзел оттуп келген. Ооң мурнунда чылдарда хөй бижидикчилерлиг мен деп чүүлдү херекке албас, анаа бодум чуртталгамны салыр турган мен. Ам бо чылдан тура, инстаграмның контент, статистика деп чүүлдерин эки билип эгелээн болгаш, кижилерге ажыктыг, солун, баштак-даа видеоларны хүн бүрүде өг-бүлевис-биле кады салып турар бис.
— Силерниң бодалыңар-биле өг-бүле дээрге чүл?
— Өг-бүле дээрге эң улуг өөрүшкү. Ону бис кандыг-даа алдын-мөңгүнге орнап шыдавас бис. Мээң өг-бүлем дээрге авам, чаптанчыг дуңмаларым, ынак эжим, уруум. Чамдыкта бергелерге таварышкаш, сула салдыныпса деп бодал башка кирип кээр… Ынчалза-даа эң-не чоок, чажымдан тура мени чассыдып, алаактырып өстүрүп каан авамны, кезээде «Угбай» дээш хүлүмзүрп халчып кээр дуңмаларым, чаңгыс чассыг кызымны, ынак эжимни бодап келиримге, бүргег дээр дораан аязып, сагыш-сеткилим ала-чайгаар оожургап, частып келир. Ынчангаш ада-иеңерни, чоок кижилериңерни хүндүлеп чоруурун «Тываның аныяктары» солуннуң номчукчуларынга күзээр-дир мен.
— Бис ам колдуунда аныяктарга хамаарыштыр чугаалажып турар болганывыста, бо хүнде оларның амыдырал-чуртталгазында кандыг четпес тала барын эскерер-дир силер?
— Эң сагыжым өйүп чоруур чүүл бар. Өг-бүлем-биле каяа-даа барып дыштанып, агаарлап тургаш, эскерип чоруур чүүлүм бар. Кижилер дыштанып келгеш, боттарының эккелген бо хүн ол-ла черинге арттырып кааш чоруптар-дыр. Чүге ындыг болган бис? Сөөлгү үеде богун ап алгаш чоруптар аныяктар дораан каракка илдиге бээр. А богун каапкаш чоруптар улустуң саны черле оранчок хөй деп бодаар мен. Ынчангаш амылыг бойдузувусту хумагалап, кезээде аштап, арыглап чоруулуңар деп кыйгырар-дыр мен!
Алдынай СААЯ
#тыванын_аныяктары_сылдысчыгаш
Чуруктар өг-бүлениң архивинден.
Идегел Хоюгбан Чаа-Хөл суурга ойнап өскен. Өскелер-биле бир дөмей чуртталгалыг. Өг-бүлениң улуг уруу, чаптанчыг ийи кыс дуңмаларлыг.
— Идегел, ажыл-амыдыралыңарны таныштырып көрүңерем. Студент чылдарыңар каяа эрткенил?
— Сургуул үелерим Томск хоорайга эгелээн. Школа доозупкаш, авамның күзели-биле Томск хоорайның эмчи университединче дужаап кирген мен. Аңаа бир дугаар өөренип турар чылымда практика үези келген. Ол үеде аарыг улус көргеш, дыка коргар турдум. Ооң соонда бо мээң мергежилим эвес-тир деп чүүлдү билдим.
Кызылдың башкы колледжинге «Эге класстар башкызы» деп эртемни доостум. Улаштыр дээди эртемни чедип аар деп бодал-биле, Кызылдың башкы институдунче дужаап кирип алдым. Ам бирги курста өөренип турар мен.
—Кады чурттаан эжиңер-биле канчаан найыралдажып, өг-бүлени туда берген силер?
Ол үеде интернетке Dunsmash деп капсырылга ам бо үеде TikTok дег сайзыраңгай турган. Хүннүң-не солун, чараш видеолар салып турган мен. Ынчаар-ла бижидикчилерим муң-муңнары-биле көвүдеп эгелээн. Мээң салган видеоларым, чуруктарым бүрүзүнге чүрек салыр оол тыптып келген…
Бир хүн «Найыралдажып алыр бис бе?» — деп чагаазын чоруткан. Ону херекке-даа албаан мен.
Студентилерниң ниити чуртталга бажыңынга чаңгыс өрээлге чурттап турган эжим уруг-биле сүмележиримге, кижизиг, томаанныг оол-дур деп чугаалаан. Ооң соонда-ла хүннүң-не телефонга чугаалажыр апарган бис. Ынчаар-ла эжим-биле чоок билчип, өг-бүле тудуп, чурттай бердивис.
— Бо үеде интернет четкизин таварыштыр таныжып, билишкен аныяктар көвей боор харын. Ам бичии күрүнеңерде, өг-бүлеңерде каш кижи бар силер? Ажы-төлүңер бар бе? Кайда ажылдап турар силер, Идегел?
— Бис чаптанчыг 2 харлыг уруглуг бис. Ооң адын Оэлун деп бир онза ат-биле адап алган бис. Ажылым колдуунда инстаграм таварыштыр. Янзы-бүрү рекламалар, розыгрыштар эрттиргеш, амыдырап турар мен.
— Хостуг үеңерде чүнү кылырынга ынак силер?
— Түмен бут бөмбүү сонуургаар, мен школага өөренип турар үемде хаактаарынга ынак турган мен. Ам чаптанчыг төлүвүс төрүттүнүп келген соонда, хөй үени чүгле Оэлушкавыс-биле эрттирип, Тывавыстың чараш булуңнарын кезип, дыштанырынга ынак бис.
— Канчап силерге блогер болур күзел тывылганыл?
— Чогум блогер болур деп күзел, бодал безин чок турган мен. 2015 чылдан тура, бижидикчилерим көвей болуп эгелээрге, душ бооп ындыг күзел оттуп келген. Ооң мурнунда чылдарда хөй бижидикчилерлиг мен деп чүүлдү херекке албас, анаа бодум чуртталгамны салыр турган мен. Ам бо чылдан тура, инстаграмның контент, статистика деп чүүлдерин эки билип эгелээн болгаш, кижилерге ажыктыг, солун, баштак-даа видеоларны хүн бүрүде өг-бүлевис-биле кады салып турар бис.
— Силерниң бодалыңар-биле өг-бүле дээрге чүл?
— Өг-бүле дээрге эң улуг өөрүшкү. Ону бис кандыг-даа алдын-мөңгүнге орнап шыдавас бис. Мээң өг-бүлем дээрге авам, чаптанчыг дуңмаларым, ынак эжим, уруум. Чамдыкта бергелерге таварышкаш, сула салдыныпса деп бодал башка кирип кээр… Ынчалза-даа эң-не чоок, чажымдан тура мени чассыдып, алаактырып өстүрүп каан авамны, кезээде «Угбай» дээш хүлүмзүрп халчып кээр дуңмаларым, чаңгыс чассыг кызымны, ынак эжимни бодап келиримге, бүргег дээр дораан аязып, сагыш-сеткилим ала-чайгаар оожургап, частып келир. Ынчангаш ада-иеңерни, чоок кижилериңерни хүндүлеп чоруурун «Тываның аныяктары» солуннуң номчукчуларынга күзээр-дир мен.
— Бис ам колдуунда аныяктарга хамаарыштыр чугаалажып турар болганывыста, бо хүнде оларның амыдырал-чуртталгазында кандыг четпес тала барын эскерер-дир силер?
— Эң сагыжым өйүп чоруур чүүл бар. Өг-бүлем-биле каяа-даа барып дыштанып, агаарлап тургаш, эскерип чоруур чүүлүм бар. Кижилер дыштанып келгеш, боттарының эккелген бо хүн ол-ла черинге арттырып кааш чоруптар-дыр. Чүге ындыг болган бис? Сөөлгү үеде богун ап алгаш чоруптар аныяктар дораан каракка илдиге бээр. А богун каапкаш чоруптар улустуң саны черле оранчок хөй деп бодаар мен. Ынчангаш амылыг бойдузувусту хумагалап, кезээде аштап, арыглап чоруулуңар деп кыйгырар-дыр мен!
Алдынай СААЯ
#тыванын_аныяктары_сылдысчыгаш
Чуруктар өг-бүлениң архивинден.
