“Тываның аныяктары” солун – ажылчын амыдыралче баштайгы базымны кылган черим.

Үр эвес, 3-ле чыл ажылдаан-даа болзумза, эң-не чылыг сактыышкыннар артып калган. Ол сактыышкыннарымның бирээзи ажылга кирип алганым-биле

холбашкан.

 

2003 чылда дээди эртемниг-даа болза, арга-дуржулга чок аныяк кижиге ажыл тып алыры канчаар-даа аажок берге үе турган. Албан-организация черлери кезип, чөгелим төнген турган үемде Парлалга бажыңының бир дугаар каъдынга өске кандыг-ла-бир айтырыг дээш кирип келген турган мен. Аңаа кээп чаңгыскурсчум Салимге ужуражы берген мен (Салим Монгуш – Национал театрның литературлуг ажылдакчызы болуп ажылдап турган үезинде “Дуруяалар” деп ат-сураглыг шиини бижээн). Мени ажыл чок деп дыңнап кааш, ооң ажылдап турары редакцияда корреспондент хостуг олут бар деп чугаалааш, кол редакторже кирерин сүмелээн. Мени-даа кайын алыр деп шала чигзинип, кол редакторнуң 4 дугаар каътка турган өрээлинче дидим эвес соктааш, кире берген мен. Шала улгады берген чаражы аажок херээжен кижи эмин эрттир ээлдек-чымчак кылдыр мени уткуп алганын черле утпас мен – Вера Ооржаковна Куулар. Каш айтырыг салгаш, мени ажылче хүлээп алганы меңээ, анаа-ла кудумчудан кире халып келген кижиге, хуулгаазын дүш ышкаш болган. Ынчалдыр редакцияга ажылдай берген мен.

Ол ажыл меңээ канчаар-даа аажок хөй билиглерни, ажылчы болгаш амыдыралчы арга-дуржулганы берген. Вера Ооржаков­на даргамның улус-биле чугаалажырын, безин телефонга канчаар чугаа эгелеп алырын өттүнүп, өөренип алганым чажыт эвес.

Ынчан саазынга материалды бижиир, оон өрүкчү угбаларым Римма Дадар-ооловна биле Лариса Делбировна компьютерге парлааш, солун арыны кылдыр чыскаар ажылды кылып турган. Оларның ооргазының артынга туруп алгаш, ажындыра-ажындыра (ажылдаарынга шаптык­тап тура-ла), компьютерге канчалдыр парлаарынга, солун арыннарын чыскаарының чамдык чажыттарын өөренип алган мен. Солун арыны онзагай, каас, чараш болзун дээш чүнү-даа чогаадып турган бис. Амгы үеде дег белен программалар, чуруктар ынчан чок турган. Бистиң эриин ашкан фантазиявыстан шылап-могавас-даа, ол угбаларывыс кайгамчык профессионалдар чүве.

Солун ажылынга корректор кижиниң үлүг-хуузу канчаар-даа аажок улуг дээрзи билдингир. Лариса Делбировна угбавыс солунну өрүкчүлевишаан, частырыгларывыс база эдип турган. Тыва дылдың дүрүмнерин ол хире тергиин эки билир кижиге олчаан черле душпаан мен деп чугаалап болур мен – чазыг соора көрбес, часпас адар адыгжы дег кижи.

Ынчан солунну чыскаагаш, “калька” деп адаар саазынга парлааш, типографияга чедирип каар турган. Кандыг-бир чазыг үне халый берген болза, сал-чүлүүр бизи тудуп алгаш, сүвүрүп каапкаш, кара ручка-­биле эде бижип-даа каар турган бис.

Ынчан кол редакторнуң харыысалгалыг секретары Галина Маспык-оол турган, ооң бижээн чогаалдарын боттарывыс четтикпейн манаар турган бис. Ынчангы чылдарда “Таксиниң маңын кым соксатканыл?” деп чогаалын номчукчулар онза сонуургап турган. Ол чылдарда таксилеп амыдыраар арга дилеп турган аныяк оолдарны амы-тынындан чарып каапкан таварылгалар удаа-дараа болуп турганын сактыр улус бар боор. Ук чидиг айтырыгны боттуг барымдааларга үндезилеп бижээн турган.

Номчукчуларывыска солун болзун дээш, маадырлар дилеп, хөй-ниитини дүвүредип турар айтырыгларны сайгарып, шаавыс-биле дыка сонуургалдыг, кызып ажылдап турган бис. Самдар УАЗик машинавыска чолаачывыс топтуг-томаанныг Аян-биле барбаан-четпээн кожууннарывыс-даа чок. Орук ара үрелирге, удур септеп шаг боор турган.

Кончуг солун маадырларны каттыраңнаан чараш карактарлыг, узун чаштыг Карина Донгак доктаамал тып ап, солун интервьюларны бижиир турган. Ынчан социал четкилер, интернет бар эвес, даштыкыда ажылдап чурттап чоруур суг тыва аныяктарны та канчап тып ап турган кижи, ам-даа магадаар мен.

Бухгалтеривис Чечекмаа Бадырааевна-биле чаңгыс өрээлге ажылдап олурган мен. Топтуг-­томаанныг, кижизиг, хензиг-даа улуургаар чүвези чок. Чамдыкта телефонга чугаалашкаш, моолдап эгелээр турган, мен ону дыка сонуургаар мен.

Ынчан бистиң шалыңывыс аргажок чүве – мен бодум эгезинде 2600 рубль ап тургаш, оон килдис эргелекчизи апаргаш 3200 хире рубль ап турган мен. (Акша-шалың дугайында тода билип алыры-биле, кадык камгалал адырынче ол чылдарда ажылдап чорупканымда, мээң шалыңым 8 муң рубль ажыг болган. Тыва журналис­терниң акша-шалыңы аргажок турганын оон эскерип болур). Ол үеде уруум чаа-ла 3 харлапкан, садикке тургузар айтырыг тыптып кээрге, коммерциялыг бир олут тып алган мен. Өртээ 5 муң акша. Ол хире акша кайда боор. Ынчан банкыдан 10 муң рубль чээли алыр кылдыр таарыштыр документилер кылып бергени дээш даргам Вера Ооржаковнага, Чечекмаа Бадырааев­нага ам-даа өөрүп четтиргеним сеткилимде шыгжап чоруур мен.

Ажылчы амыдыралым эге бажында-ла эргим “Тыванышкамга” шак мындыг эки кижилерге таварышканым – аксым кежии.

Надежда Сат.