Хой азы өшкүнүң иштин аштап арыглаарда, дараазында чүүлдерни белеткээр:
ХАН КУДАР САВА. Ол савага дус база хээндектеп каан согуна азы конутту ханны улам амдан киирери-биле каар.
ДЕСПИ. Деспини малдың иштин уштуру-биле белеткээр. Өске савага арыг суг кудуп алыр.
Хой азы өшкүнү өзеп, союп дооскаш, иштин ужулгаш, деспиге салыр. Дораан-на баарда өттү кичээнгейлиг адыргаш, октаар. Өт чарлыр болза, ол эътте чиир чүве чок болур. Иштин аштаарда тываларның шаг-шаандан сагып чораан чурумнарын сагыыр. Ижин аштаары тускай чурумнуг. Чаванадан эгелээш, улуг хырын, кергиек, саргыяк, чумур, шөйүндү, мөөн, баарзык, дескинчек дээш ижинниң аттарын билген, таныыр турар ужурлуг. Чурум аайы-биле мындыг:
1) Улуг хырындан чаваназын хоора тырткаш, өг ханазының караанче киир идип каар.
2) Чавананы адырганының соонда хырын биле кергиекти аңгылааш, хырынның чинин төгер.
3) Кергиек биле саргыякты аңгылааш, кергиекти аштап чуур.
4) Саргыякты чумурдан аңгылааш, кыдыынче салып каар. Саргыяк хөй каъттыг болгаш аштап, арыглаарынга хөй үе херек болур, ынчангаш хамыктың соонда аштаар ийикпе, азы бичии уругларга дагзыр. Ону чини-биле арттырып, доңуруп болбас. Анай-хураганга хорамчалыг дижир.
5) Чумурну шөйүндүлеринден аңгылаар. Шөйүндүлерни чада, эптей салгаш, чумур адаанда шөйүндүнү элээн узун кылдыр тырткаш, үзе соп алгаш, аштап-чуур. Чумурда чиңге шөйүндүнү арттырып алганывыстың кол ужуру – ону хан аксы шарыырынга ажыглаар.
6) Чиңге шөйүндүлерни мөөнден аңгылаарда, чумурдан арттырып каан шөйүндүнүң аксын дүүй тыртып кааш, эптии-биле сывырып эгелээр. Шупту шөйүндүнү сывырып алгаш, мөөнге хан аксынга чедер хире шөйүндүнү арттырып каар, өскезин хол-биле аргамчы орааганы ышкаш хүн аай орааш, адак сөөлгү арткан шөйүндүнү бичежек төгерик кылдыр ораай туткаш, хой өзээн кижиге шупту шөйүндүлерни үзе кестирер, ооң соонда чинин төндүр аштаар.
7) Шөйүндүнүң соонда мөөннү арыглаар. Мөөннү чиңге мөөнден аңгылап алыр. Ону аңгылаарда мындыг. Арттырып каан шөйүндүде үш-дөрт илиг хире черде чиңге боолук бар. Ол чиңге черден бижек-биле кезип алыр. Мөөнде шөйүндүнү дыңзыг тыртып болбас, дөзүнденг уштуна бээр болгаш орнунга ойбак артып каар. Ынчап барза, хан кударга төктүр, ынчангаш оваарымчалыг аштаар.
8) Ам чиңге мөөннү дескинчектен аңгылааш, аштаар. Дескинчектиң аксын улуг кылдыр чиңге мөөңден кезип алыр. Хан кудар таварылгада ол кончуг эптиг.
9) Дескинчекти аштаары. Ол – ижин аштаарының харыысалгалыг кезээ. Чамдык улус дескинчекти ийи каът кылдыр чара тырткаш, чинин арыглаар. Аштаары берге боорга, чидиг бижек бажы-биле чара кескеш, өске кижиге туттуруп алгаш, сивирип кааптар. Ынчаар арыглаан дескинчекти кургулдайга аңдарар.
10) Чамдык улус дескинчекти хевирин үревейн аштаарлаар. Баштай чиңге мөөнден арттырып алган ужунче арыг соок сугну кудупкаш, ол сугну дескинчекти дескиндир чүгүртүптер.
11) Баарзык чаглыг болгаш, ону аштаары дескинчектен берге. База-ла хөй эвес сугну кудупкаш, сугну баарзыкты дескиндир чүгүртүп тургаш чинин аштаар.
12) Кургулдайны аштаарының мурнунда дараазында чүүлдерни кылыр: кургулдайдан сыңый хавын адырар; бир эвес өзээн малывыс кыс болза, кургулдайдан үрен савазын аңгылаар.
13) Ону аңгылаары тускай чурумнуг. Кургулдай биле үрен савазын эң чиңге черинге чедир кезип алгаш, ооң кырынга ийи-үш хире сигенчигешти салгаш: «Сени кеспедим, сигенни кестим! Өршээ хайыракан!» — деп чалбарааш, кезип алыр. Ам үрен савазын ыраткаш, кургулдайны аштаар.
Ынчангаш ам шээр малдың иштин аштап алганывыс ол.
