Чаа чыл мурнунда Өвүр кожууннуң эң-не ырак сумузу Саглыда кыштагга чедип, Ай-оол, Чинчи аныяк малчыннарның ажыл-ижи-биле таныжар аргалыг болдум. Аалга кирип келиримге, чылыг-чымчак уткуп алдылар. Улаштыр амыр-мендивис солчуп, столда дерээн аъш-чем, аяк шайны аартаанывыс соонда, чугаавыс эгеледивис.
Аныяктарның бичии күрүнежигежи, өг-бүлези 2009 чылда туттунуп эгелээн. Олар — чаптанчыг 2 кыстың, 4 оодуң төлептиг ада- иези. Ай-оол, Чинчи кайызы-даа мал-маган аразынга өскеннер. Кызымак, тура-соруктуг, эрес-кежээ хүндүткелдиг ада-ие. Чаа-ла 30 харлыг аныяк өг-бүлеге алды ажы-төлдү азырап өстүрери белен эвес. Ындыг-даа болза амыдыралчы, кызымак улус бергелерге черле торулбас… Чаптанчыг ажы-төлүн меңээ таныштырды. Улуг оглу Ай-Демир 5-ки класста өөренип турар. Тыва хүреш сонуургаар, секциялар үспейн, эштери-биле кичээлдеп турарлар. Субудай – 3-кү классчы, шахмат, шашки оюннарынга ынак. Хостуг үезинде ачазы-биле кады ойнаарлар. Долума – 2-ги класстың өөреникчизи. Танцы-самга сонуургалдыг. ТикТок, ютуб-та бичии уругларның танцыларын көрүп, өттүнүп танцылаар. А дуңмалары Сонам 4 харлыг, Сайын-Белек 3 харлыг, эң хеймери Чыжыргана 2 харлыг – олар акы, угбазы чүнү кылыр база кылыксаар.
Ай-оол, Чинчи Донгактарның өг-бүлези – «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң үре-түңнелдиг ажылдыг болган киржикчилери. 2017 чылда 200 баш хойну хүлээнип алгаш, 2019 чылда 200 баш хойун аныяк өг-бүлеге дамчытканнар. Боттарынга 384 баш хой арткан. Олар ам бо үеде Саглы сумузунуң Теректиг деп черде мал-маганын тудуп чоруурлар. Чаптанчыг ажы-төлү ада-иезиниң чанындан ыравастар. Аалынга барганда, шупту ажылдарны кылыр. Ава, ачазының улуг дузалакчылары. Аныяк өг-бүле — сумунуң чарлааны мөөрейлериниң идепкейлиг киржикчилери.
Ай-оол, Чинчи — кайызы-даа Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң сургуулдары, бо чылын доозарлар. Мал-маганын карактап, азыравышаан, ажы-төлүн кижизидип, өстүрүп, эртем-билиг чедип алыр дээш шуптузунга четтигип чоруурлар.
Чаптанчыг хөй ажы-төлдүг өг- бүлеге аалдап келген үем дыка-ла солун үе болду. Барган хүнүм эртенинде аныяктарның куда-дойун дүжүрген. Ындыг тускай, чараш үеде келген кижи кудазынга база аалдап четтим. Аныяктарның бот-боттарынга ынакшылының болгаш найыралының күштүү – оларның хүлүмзүрүг чайнаан арын-шырайы бадыткап турду.
Өг-бүле бүдүнү-биле туруптарга чараштарын! Ажы-төлүнүң чаптанчыгларын! Өөрүшкүнүң карак чаштары бүлдеңейнип, байырлалдың төнчүзүнге дээр дыштандым. Чалаттырган эш-өөрү, дөргүл-төрелдери аныяктарга байырын чедирип, аас-кежикти йөрээп, сеткилинден ойнап-хөглеп, ырлап-танцылап кежээни эки эрттирдилер.
Алдынай СААЯ.
Архив.
