«Тайып ужар – дянып турар» деп тыва чонувустуң үлегер чугаазында дыка-ла ханы утка сиңген. Амыдыралда чүү-даа турар дээривис шын, чаңгыс-ла кылган частырыгдан кижиниң салым-чолу аңдарлы хона бээр. Ынчалза-даа ындыгларның аразында соң даарта боданып, шын орукче оруун углай бээрлери хөй.
Шак-ла ындыг чазыг кылза-даа, шын орукту тыпкан кижилерге таарыштыр Тыва Республиканың Баштыңының Дээди Хуралга айыткалы езугаар 2020 чылда «Чаа сорук» төлевилели ажылдап эгелээн. Төлевилелдиң кол салган сорулгазы – шииттирип чораан кижилерниң шынчы күш-ажылдың ачызында эки амыдыралче эглип келиринге, чоок улузунуң чөленгиижи апаарынга деткимче көргүзүп, дуза кадары.
Бо чүүлүвүстүң маадыры — Вячеслав Кара-Сал. Ол 1977 чылда малчын өг-бүлеге Шеми-Хемге төрүттүнген. Ооң кады чурттаан эжи, ажы-төлүнүң ынак иези, өөнүң ишти — Чечек Куулар. Ол 1982 чылда база Шемиге төрүттүнген. Ырда кирген Тываның бир чараш булуңунуң чурттакчылары, бо өг-бүле, ийи эрескир оолдарлыг. Улуг оглу Шаанак база бичиизи Урбан 2014 — 2015 чылдарда удаа-дараа төрүттүнгүлээн.
Бо ажылгыр кежээ өг-бүле «Чаа сорук» төлевилелиниң программазынга 2020 чылда киришкен. Баштайгы чылында дораан 193 баш хураганны камгалап алганнар, дараазында чылында 172 башты онча-менди доруктуруп апкан. Оларның төлевилел езугаар күрүнеден алган хойларын хүлээдир үези келген. Карак кызыл, удуур уйгу-чыдын чок малын карактап-азыраан түңнелинде, боттарынга артып калыр хойлары 365 баш чеде берген.
«Харын-даа мындыг ачылыг төлевилел бар, оон башка өг-бүлем, ажы-төлүм азыраар мынча хөй баш шээр хой малым-даа чок болур ийик, чурттаар оран-савалыг кыштаг-даа чок турар ийик бис. Төлевилелге улуу-биле четтиргеним илередир-дир мен» – деп, өгнүң эр ээзи Вячеслав Кара-Сал сеткили ханган чугаалап олурду.
«Республикавыста «Чаа сорук» төлевилелиниң ачызында бо өг-бүле амыдыралында чедиишкинниг болуп, ажыл-агыйы, амыдырал-чуртталгазы шуудап, келир үеже дыка улуг бүзүрел-биле көрүп турарлар. Оларның амыдыралы оон-даа экижип, мал бажының саны көвүдеп, харын-даа муңчулар санынче кордакчы бооп кирер дээрзинге бүзүреливис улуг» – деп, Шеми суму чагыргазының төлээлери улуг идегел, бүзүрел-биле өг-бүлениң дугайында чугаалап турарлар.
Бис база шын орукту шилип алган өг-бүлениң эр ээзинге ажы-төлүнге езулуг төлептиг ада болуп, келир үеже чиге көрүп, оон-даа улуг чедиишкиннерлиг, олча-омактыг чурттаарын күзеп каалыңар!
Малина СОЛУН-ООЛ.
Чуруктарны өг-бүлениң
архивинден алган.
