Кызыл хоорайда Тыва эки турачыларга тураскаалдың чанындан «Өөрүшкүнүң медээзи» марш-походче Ак-Тал ортумак школазының башкылары үнген. Хемчегни Ада-чурт камгалакчыларының чылынга, Улуг Тиилелгениң 80 чылы база Чеди-Хөл кожуундан тыва эки турачы, сержант, эскадрон командириниң дузалакчызы Донгак Хелин-оолович Бегзи-Хууракка тураскааткан.
Сайлаң Эртине, Ак-Тал ортумак школазының төөгү башкызы:
— Бистиң чаңгыс чер чурттуувус, тыва эки турачы Донгак Хелин-оолович Бегзи-Хуурак 1921 чылдың март 15-те Хендерге сумузунуң Могай деп черге төрүттүнген. Ол 1943 чылдың сентябрь 1-де өске тыва эки турачылар-биле кады дайынче аъттаныпкан. Дайынның чидиг тулчуушкуннарының үезинде 5 катап балыгланган. 1944 чылда эки турачының ада-иезинге Донгак Хелин-оолович Бегзи-Хуурак чок болган деп медээ келген. Ынчан ооң чоок улустары Арзылаң мөгениң сактыышкынын кылып, езулалды кылган турган. Ынчалза-даа 1945 чылда тыва эки турачы Донгак Бегзи-Хуурак төрээн чуртунче чанып келген. Ол — 1941-42-43 чылдарда улаштыр ТАР-га үш дакпыр шүглүп, Арзылаң мөге деп хүндүлүг аттың 3 дакпыр эдилекчизи.
Бистиң Ак-Тал ортумак школазы бо марш-походту 30 чыл бурунгаар, 1995 чылда, эрттирген. Ынчан школаның өөреникчилери 4 башкы база «Сылдысчыгаш» солуннуң корреспондентизи Светлана Ооржак киришкен турган.
Маргарита Шойдак, «Өөрүшкүнүң медээзи» марш-походтуң баштайгы организакчызы:
— Мен 1995 чылда, Улуг Тиилелгениң 50 чыл оюнда, Ак-Тал ортумак школазынга ажылдап тургаш, 10 өөреникчим, 3 башкы база «Сылдысчыгаш» солуннуң корреспондентизи-биле «Өөрүшкүнүң медээзи» марш-походче үнүпкен бис. Ону 50 чыл бурунгаар өөреникчилерим-биле тыва эки турачы Донгак Хелин-оолович Бегзи-Хуурактың дугайында төөгү материалдары чыып тургаш, мындыг хемчегни эрттирер деп бодалга келген мен. Ынчан фронтучунуң төрүттүнген өдээнге, сыртыын шыгжаан черге, ак шайны чажып, уруглар-биле езулалды кылган бис. Ол үеде маршрудувус аайы-биле Ак-Талдан Кызылче кылаштажып үнгеш, дедир Ак-Талче май 9-туң хүнүнде киир кылаштажып турдувус. Агаар-бойдус хаттыг-чаъстыг, кандыг-даа хүннер таваржып турган. Ынчалза-даа орук аайы-биле школаларга кирип, фронтучунуң дугайында илеткелдерни кылып, уругларга тайылбырны чорудуп турган бис. Оон аңгыда база бир солун чүве – орукка биске таваржып турган чорумал машиналарның чолаачылары бистиң акциявыска идепкейлиг киржип, бар чыдар суурувустуң школачыларынче чагааларны чедирип берип турган.
Ынчан 37 харлыг турган мен, ам 67 харлыг мен, Чөөн-Хемчик кожууннуң Хорум-Даг школазында орус дыл болгаш литература башкызы болуп ажылдап чоруур мен. Аныяк чылдарымда ажылдап чорааным коллективим ынчангы мээң эгелээшкинимни катап диргизип, организастап турарынга өөрүп тур мен. Ынчангаш бо удаада база идепкейлиг киржир мен, харын-даа оглумнуң уруу, уйнуум, Тываның технологтуг техникумнуң студентизи Өлзей Шойдакты бо хемчегге киржири-биле эдертип алгаш келдим. Кырган-авазының эгелээн акциязын салгалдарым улаштырып, бо чараш чаңчылды сагыыр кылдыр кижизидер сорулгам ол.
«Өөрүшкүнүң медээзи» марш-походтуң үнген черинге фронтучунуң уйнуктары, төрелдери чыглып кээп, школаның башкыларын орукче үдээн. Тыва эки турачының дугайында баштай дайын шөлүнге амы-тынындан чарылган деп медээ келген соонда, ооң дириг чанып келгени, шынап-ла, чаңгыс чер чурттугларынга өөрүшкүнүң медээзи болган. Ынчангаш ак-талчылар хемчегни «Өөрүшкүнүң медээзи» деп адаан. А бо чылын Улуг Тиилелгениң 80 чыл ою база Ада-чурт камгалакчыларының чылы болганда, «Тиилелгениң медээзи» деп адаан. Бөгүн 1995 чылдың киржикчилери база киржип келгенин сагындыраал.
Мира Конгул-оол, авторнуң тырттырган чуруктары.
