Амыдыралдың каалама дески эвес оруктарынга кижи кандыг-даа мөзү-бүдүштүг, сагыш-сеткилдиг кижилерге дужар. Оларның аразында ажык сеткилдиг, чараш мөзү-бүдүштүг, дорт, бөдүүн чаңныг улус кижиниң сагыжындан ыравас. Кезээде-ле чанынга чоруурун күзээр, чугаа-домаан дыңнаксаар, сактырга-ла, бир сорунзалыг чүве дег сагындырар.

Ындыг кижилерниң аразынче бистиң школавыстың улуг дагдыныкчы башкызы Тулуш Валентина Санчаевна кирип турар дээрзинге бүзүрээр бис. Ол хөй чылдарның дургузунда өскен-төрээн сумузунда Арыг-Үзүү ниити-билиг школазынга үре-түңнелдиг ажылдап чоруур. Валентина Санчаевна орус дыл болгаш чогаал башкызы ооң мергежилинге бердингени биске дыка улуг үлегер-чижек болуп чоруур. Ылаңгыя өөреникчилерни чогаал дамчыштыр чараш мөзү-бүдүшке кижизидип, амыдыралга туруштуг кижилер кылдыр хевирлеп чоруур. Школавыс үениң аайы-биле бурунгаар кѳрүштуг, чаа арга-хевирлерни ажыглап, арга-дуржулгавысты солчуп, мергежиливисти сайзырадып, аныяк башкыларывыска дуза кылдыр чылдың-на дагдыныкчы башкылар «ажык» кичээлдерни эрттирип турар.

Бо чылын, Валентина Тулушовнаның 11-ги класска эрттиргени «20 вектиң шулукчу-ыраажылары» деп кичээли ѳѳредилгениң негелдеринге бүгү талазы-биле дүгжүп, уругларның сагыш-сеткилин чүглендирип, чогаалга сонуургалын чедип алган. Орус дыл башкызы болганда, чылдың-на, доозукчу класстарны күрүнениң чангыс аай шылгалдаларынга эки белеткеп, школаны чедиишкинниг доостуруп, бодунуң салгакчыларын белеткеп чоруур. Доостурган ѳѳреникчилериниң аразында башкылар, эмчилер, кѳдээ ажыл-агыйның ишчилери дээш кымны чок дээр, ол бугу хѳй чылдарда ажылдаанының түңнели.

Валентина Тулушовна ѳѳнүң ээзи эрте чок болган-даа болза дөрт оолду чааскаан кижизидип, өстүрүп каан. Дөгерезин эр угаанныг, эрес-дидим, ажылгыр, кылдыр кижизидип алырындан аңгыда, шупту оолдарын дээди эртемниг, чуртуң шынчы хамаатылары кылдыр өстүрген. Оларның онзагай чүүлү иезиниң изин базып, шупту башкы эртемниг болуп, спорттун хол бѳмүүнуң тергиин ойнакчылары, келир үениң ажы-тѳлүн спортка хандыкшылын сайзырадып,ѳѳредип, кижизидип чоруурлар. Республика иштинде тергиин ойнакчылар Айдын, Орлеан, Сылдыс, Салгын-оол акышкыларны билбес кижи ховар.
Тыва улустун «Буянныг ѳгге кижи чыглыр, будуктуг ыяшка куш чыглыр» деп улегер домаанда дег башкывыс хѳй санныг тѳрел аймааның баштыңчызы, сумелекчизи. Бажыңындан черле кижи узулбес, кезээде аяк-шайлыг олурар.

Школавыстың коллективи Валентина Түлүшовнага чоргаарланып чоруур бис. Шак-ла мындыг кижилер турда ажыл безин бүдүнгүр, хол безин дыңзыг турар. Чаштарның эртем-билии дээш бердинип чоруур башкы кижиниң буяны улуг. Россияда «Башкы болгаш дагдыныкчының» чылы таварыштыр «Россия Федерациязының ѳѳредилгезиниң хүндүлуг башкызы» деп медальдын эдилекчизи болганынга ѳѳрүп, ам-даа чедиишкинниг ажылдаарын йѳрээдивис.

Надежда Шивитпей,
Арыг-Үзүү ортумак школазының тыва дыл болгаш чогаал башкызы.